شکافتِ اتم، شکافِ روح: تأملی هگلی بر فیلم اُپنهایمر

علی گرجیان¹ حسین اردلانی²

1) دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفه هنر، واحد تهران مرکزی ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران ، ایران.Email:
2) دانشیار گروه فلسفه هنر ، واحد همدان ، دانشگاه آزاد اسلامی ، همدان،ایران.Email

محل انتشار : چهارمین کنفرانس بین المللی معماری،عمران،شهرسازی،محیط زیست و افق های هنر اسلامی در بیانیه گام دوم انقلاب(4icacu.com)
چکیده :
فیلم‌های مبتنی بر زندگی دانشمندان معمولاً در قالب بازنمایی‌های بی‌طرف یا روایت‌های قهرمان‌پردازانه شکل می‌گیرند، اما اُپنهایمر، ساخته کریستوفر نولان، مسئله‌ای بنیادین را پیش می‌کشد: چرا علم، به‌مثابه نیروی پیش‌برنده تاریخ، می‌تواند بی‌توجه به اخلاق و مسئولیت انسانی تداوم یابد؟ این پرسش با فلسفه تاریخ و مفهوم روح در اندیشه هگل پیوندی جدی می‌یابد. بر این اساس، پرسش اصلی مقاله این است که چگونه می‌توان فیلم اُپنهایمر را تجسمی سینمایی از دیالکتیک هگلی دانست، به‌نحوی که مفاهیمی چون روح، خودآگاهی تاریخی و تضاد علم و اخلاق در قالبی دراماتیک و فرمی سینمایی بازنمایی شوند.این پژوهش، با رویکردی فلسفی–تحلیلی و با استناد به متون کلاسیک هگل، تلاش می‌کند میان حرکت دیالکتیکی سوژه در فلسفه هگل و سیر درونی شخصیت اُپنهایمر در فیلم، تطبیقی مفهومی برقرار کند. فیلم نولان با بهره‌گیری از ساختارهای فرمی چون زمان‌پریشی، تضادهای درونی شخصیت و نظام قدرت، بازنمایی‌ای پیچیده از دیالکتیک علم و وجدان ارائه می‌دهد.در نهایت، مقاله نشان می‌دهد که اُپنهایمر تنها یک روایت تاریخی نیست، بلکه بازتابی از دیالکتیک میان علم و اخلاق در عصر مدرن است. شخصیت اصلی با عبور از مراحل مختلف خودآگاهی، به سوژه‌ای تاریخی بدل می‌شود که حامل بحران‌های اخلاقی و معرفتی دوران خویش است. این خوانش هگلی از فیلم، راهی برای درک عمیق‌تر نسبت میان پیشرفت علمی و مسئولیت انسانی در جهان معاصر پیش می‌نهد.
کلمات کلیدی : هگل اُپنهایمر دیالکتیک روح خودآگاهی تاریخی