بررسی مفهوم مقرنس در معماری اسلامی و تاثیر آن بر مساجد دوره صفویه و روند تغییرات آن ازصفویه و قاجار تا پهلوی

بهنام شیرویه زاد¹ بنت الهدی ایزدی کاهکش²

1) دانشجو کارشناسی ارشد مهندسی معماری موسسه آموزش عالی ماد
2) 2-دانشجو کارشناسی ارشد مهندسی معماری موسسه آموزش عالی ماد

محل انتشار : کنفرانس ملی معماری، عمران، شهرسازی و افق های هنر اسلامی در بیانیه گام دوم انقلاب (icacu.ir)
چکیده :
دوره صفوی را عهد هنر طلایی ایران می گویند که به راستی این نام گذاری در مورد هنرهای تزیینی از جمله مقرنس مصداق دارد. بی شک عصر صفوی دوران نوینی در عرضه هنرهای با ارج ایران زمین به شمار می آید .مقرنس یکی از عناصر تزیینی معماری است که در زیباسازی بناهای ایرانی به ویژه مساجد و آرامگاه‌ها نقش مهمی دارد. مقرنس‌ها به شکل طبقاتی که روی هم ساخته شده برای آرایش دادن بناها یا برای آنکه به تدریج از یک شکل هندسی به شکل هندسی دیگری تبدیل شود، به کار می‌روند. مقرنس‌ها را می‌توان ازجمله عناصر مؤثر در ساختن گنبدها دانست. مقرنس توانست بر سایر هنرهای تزئینی و صنایع دستی اثر گذارده و موجب تکوین و گسترش انواع هنرها مانند، فرش بافی، کاشی کاری، گچبری و غیره شود. چه بسا وجود طرح‌های بسیار چشمگیر مقرنس در سر درها، درون گنبدها، داخل شبستانها و محراب‌ها بود، که موجب گسترش روز افزون هنر کاشی سازی گردید، و به هنگام ساختن منبرها و ستون‌های چوبی داخل مساجد، منبت‌های زیبا با الهام از شکل‌های مختلف مقرنس بر روی آنها نقش بست. نمونه‌های بی مانند این نو کار‌های روی چوب را می‌توان در مساجد دوران حکومت صفویه در مراغه، بناب، تبریز و خوی دید. هدف از این پژوهش تعریف و شناساندن مقرنس و رشد آن از معماری ایرانی اسلامی و رفته رفته به سمت معماری اعراب است. روش پژوهش در این مقاله با استناد به منابع اینترنتی، کتابخانه ای، و رویکرد توصیفی دارد.
کلمات کلیدی : مفهوم مقرنس- مقرنس در در معماری اسلامی- صفویه- قاجار- پهلوی