هنر معماری، حکمت اشراق و شناخت نور (با رویکرد بهره‌گیری از نور طبیعی در بنا)

عبدالرحمان صمدی طاهرگورابی¹ اردلان افلاکی² سجاد رضایی³

1) دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی معماری، دانشکده معماری و هنر دانشگاه گیلان، رشت، ایران.
2) استادیار، عضو هیات علمی گروه معماری و هنر دانشگاه گیلان، رشت، ایران.
3) دانشیار، عضو هیات علمی گروه روانشناسی دانشگاه گیلان، رشت، ایران.

محل انتشار : کنفرانس ملی معماری، شهرسازی، هنر، طراحی صنعتی، ساخت و فناوری حکمت بنیان(icahu.com)
چکیده :
نور اساسی‌ترین عنصر تشکیل‌دهنده فضا محسوب می‌شود. بحث نور و به‌کارگیری آن مدت‌ها مورد توجه هنرمندان بوده است. مقاله پیش‌رو تلاش دارد تا با روش کتابخانه‌ای ارزش نور را از منظر سهروردی و نیز در حکمت ایران باستان، مورد بررسی قرار بدهد و به شناخت مفاهیم عرفانی و اشراقی هنر و معماري در باب نور بپردازد. تا شاید دگر بار بتوانیم به خلق فضاهایی که بسترساز معراج انسان باشد، دست یابیم. مبنای بحث سهروردی بر پایه‌ی اشراق قرار گرفته و از دید او اشراق به معنای تابش انوار الهی بر جان انسان است. در واقوع سهروردی موفق شد به عنوان عارفی اسلامی حقایق رمزی و تمثیلی حکمت ایران باستان را مشاهده کند و به آن حیات نوین ببخشد. کیفیت وجود نور در فضای ایرانی در دوران معماری سنتی ایرانی مانند کلیت فضای معماری تحت تاثیر نگاه خاصی به زندگی بوده است. استفاده از نور طبیعی، موهبتی الهی برای معماران و طراحان جهت ارتقا در بهبود کیفیت فضاهای معماری ضروری به نظر می‌رسد. کاهش استفاده از نور طبیعی در بناها، علاوه بر افزایش هزینه‌های مصرف انرژی، بر سلامت، آسایش و کارایی افراد ساکن نیز اثر می‌گذارد. مهار غیرمستقیم و اطمینان یافتن از این‌که پنجره‌ها در جایی قرار دارند که نور مستقیم را به حداقل می‌رسانند و پالایش نور، پیش از ورود به فضا، همگی مفاهیم ساده‌ای هستند که طراحان پس از آشنایی با آن‌ها و دریافتن ارزش آن‌ می‌توانند انجام دهند. لذا توجه به راهکارهای سنتی و اهمیت به چاره‌اندیشی اقلیمی می‌تواند باعث دگرگونی فضاهای نامطلوب ایجاد شده در معماری امروزی باشد و با دخالت استادانه این راه‌حل‌ها در معماری و طراحی، شاهد ایجاد بافتی پویا در معماری امروزه گردد.
کلمات کلیدی : معماری نور طبیعی حکمت اشراق سهروردی هنر ایرانی هنر معماری.