طراحی مسکن در مجموعه‌های بلندمرتبه و برج های چند منظوره شهری: مطالعه امکان طراحی مسکن در ترکیب با سایر کاربری‌ها و عرصه‌های عمومی شهر

میثا داودی¹ هیوا فرج پور بختیاری²

1) دانشجوی کارشناسی ارشد معماری_مسکن دانشگاه علم و صنعت ایران
2) دانشجوی دکترای معماری، دانشگاه مک گیل کانادا

محل انتشار : دومین کنفرانس بین المللی پژوهش های نوین در عمران، معماری و شهرسازی (2cauconf.com)
چکیده :
قرن حاضر شاهد رشد روند شهرنشینی و در پی آن گسترش ساخت و ساز شهری به‌ویژه در کلان شهرهاست. این روند منجر به پیدایش مشکلاتی از جمله کمبود زمین – به‌ویژه در مناطق مرکزی شهرها- و در پی آن بالارفتن قیمت آن شده است. یکی از پیامدهای ناگزیر این مسأله، که در آغاز پیدایش به ‌عنوان نوعی راه حل برای مشکل کمبود و نرخ زمین مطرح شد، رشد روزافزون تراکم عمودی ساختمان‌ها در شهرهای بزرگ و پرجمعیت است. این پدیده، ناگزیر قوانین ساخت و ساز شهری را هم در چارچوب وضع مقررات معماری و هم اصول برنامه‌ریزی و طراحی شهری تحت تأثیر قرار داده است. در این بین، اراضی واقع در مناطق مرکزی کلان شهرها به دلیل تمرکز فعالیت‌های تجاری، اداری، فرهنگی و اجتماعی و نیز حجم بالای رفت‌و‌آمد پیاده و سواره، همواره مورد توجه ویژه‌ی قانونگذاران، سرمایه‌گذاران، سازندگان و طراحان حوزه معماری و شهرسازی قرار دارند. از دیدگاه معماری و شهرسازی، گسترش افقی شهر‌ها با پیدایش مجتمع‌های بلند مرتبه، برج‌ها و آسمانخراش‌ها به رشدی عمودی به ویژه در مناطق مرکزی شهرها تبدیل شده است. این رشد عمودی عمدتاً در برگیرنده کاربری‌های مسکونی، اداری و تجاری است که ممکن است در ترکیب با هم و یا با سایر کاربری‌ها از جمله فرهنگی، آموزشی و ورزشی طراحی شده باشند. در این بین، مجموعه‌های مسکونی بلند مرتبه و برج‌های مسکونی موجود در شهر تهران در عین برخورداری نسبی از برخی خدمات رفاهی و اجتماعی درون مجموعه (و یا برج)، عمدتاً جدای از بافت شهری که در آن قرار دارند فعالیت می‌کنند. به بیان دیگر، نوع طراحی مسکن در این الگوها در عین در نظر گرفتن عرصه‌های زندگی جمعی و امکان تعامل برای ساکنین نوعی گسیختگی و انزوا از فعالیت‌های جاری شهر را بر آنها تحمیل می‌کند. این پژوهش با تمرکز بر الگوهای موجود مسکن بلندمرتبه و برج‌های مسکونی در شهر تهران، به بررسی آن دسته الگوهای طراحی می‌پردازد که در آن کاربری مسکن به دلیل قرار‌گیری در مراکز مهم شهری در مجموعه‌های چند منظوره قرار گرفته است و در عین برخورداری از امنیت و آسایش عرصه‌های زندگی خصوصی ساکنین، آنها را در ارتباطی پیوسته با سایر فعالیت‌های ساختمان، عرصه‌های زندگی جمعی و بافت شهری قرار می‌دهند. از سوی دیگر، این پژوهش به بررسی نقش مؤثر مجموعه‌های بلندمرتبه (و یا برج‌های) چند منظوره در ایجاد مراکز عمودی شهری متعدد (در مقابل یک مرکز شهر متراکم) و امکان تعامل اجتماعی، ارایه خدمات تجاری، فرهنگی و رفاهی نه فقط برای ساکنین آنها بلکه برای سایر شهروندان می‌پردازد.
کلمات کلیدی : مسکن بلند مرتبه معماری بلندمرتبه چندمنظوره معماری بلندمرتبه چند منظوره و طراحی شهری