تبیین مؤلفه های بعد کالبدی فضای شهری و کاربست آن در طراحی شهری

مسعود علیمردانی¹ کسری کتاب اللهی²

1) استادیار گروه طراحی شهری دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی تهران -
2) دانشجوی کارشناسی ارشد طراحی شهری، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی تهران -

محل انتشار : دومین کنفرانس بین المللی پژوهش های نوین در عمران، معماری و شهرسازی (2cauconf.com)
چکیده :
توجهِ مباحث طراحی شهری، از بحثِ فضای شهری در سال های آغازینِ ایجاد این رشته (1960)، به مباحث زیست-محیطی، ادراکی و اجتماعی در دهه¬های بعد تا به امروز، منعطف شده است. در کشور ایران نیز، گرایش به این مباحث، مورد استقبال قرار گرفته است و موضوعات اکثر طرح ها، پروژه ها و خصوصاً رساله های دانشجویی به آن ها اختصاص یافته است. این مباحث چند دهه اخیر در کانون توجهات قرار گرفته و به سبب آن، ابعاد مهمِ دیگری همچون بعد کالبدی، به حاشیه رانده شده اند. این موارد سبب شده که بی توجهی به بعد کالبدی، یکی از مشکلات طراحی شهری امروز بحساب آید و از سوی دیگر مباحثی نیز که در کانون توجهات هستند، بصورت منفعل، و سطحی نگرانه، مورد استفاده قرار گیرند. از طرفی یکی از مشکلات بعد کالبدی، عدم وجود مؤلفه های مشخص در استفاده از آن در طراحی شهری می باشد. بنابراین لازم است که پژوهشی در زمینه بعد کالبدی صورت گیرد، تا مؤلفه های آن تبیین گردد و بتوان تصور روشن و صریحی از این بعد، بدست داد و نهایتاً با کاربستِ آن در طراحی شهری و حوزه عمل آن (یعنی فضاهای شهری)، بتوان الگوی مناسبی برای طراحی، ارائه نمود. با توجه به اینکه فضای شهری پس از محیط خانوادگی و کاری، بیشترین تأثیر را بر سلامت و زندگی شهروندان داشته و همه شمول است، لذا پارک شهری به عنوان نمونه ای از فضای شهری، که شهروندان با آن در ارتباطند، به عنوان نمونه مطالعاتی، انتخاب گردید. و هدف پژوهش، تبیین مؤلفه های بعد کالبدی فضای شهری و بهره گیری از آن ها در طراحی شهری است. پژوهش از نظر هدف کاربردی و توسعه ای بوده، و از نظر روش، تحقیقی- تحلیلی- توصیفی می-باشد. پس از بررسی اسنادی و کتابخانه ای، مفهوم فضای شهری و ابعاد کالبدی بیان گردید و مدل مفهومی پژوهش استخراج شد. پس از سنجش وضعیت نمونه مطالعاتی، براساس مؤلفه های بعد کالبدی، معیارهای طراحی، بومی سازی شد و براساس آن، الگوی طراحی در قالب ایدئوگرام و یک سکانس از پارک با جزئیات، ارائه گردید. در پایان صحت فرضیه و پاسخ سوالات پژوهش در قالب نتیجه گیری ارائه شد.
کلمات کلیدی : فضای شهری بعد کالبدی الگوی طراحی