سد چمشیر ، توسعه پایدار ، رودخانه زهره

محمدرضافاضل¹

1) معاون اجرایی شرکت آب و نیرو ، طرح سد و نیروگاه

محل انتشار : هفتمین کنفرانس بین المللی و هشتمین کنفرانس ملی عمران، معماری، هنر و طراحی شهری(8iccacs.ir)
چکیده :
رودخانه زهره از کوههای شمال غرب استان فارس و شرق کهگیلویه و بویر احمد و نیز متاثر از رودخانه های فهلیان و شیو و آب شیرین بوده و پس از طی کردن مسیری 520 کیلومتری و از طریق هندیجان به خلیج فارس وارد میشود.قبل از احداث سد چمشیر ، هیچ گونه سازه ذخیره و مخزن بزرگی بر روی این رودخانه احداث نشده بود و لذا امکان مدیریت کمی و کیفی رودخانه برای زمانهای سیلابی و یا زمانهای کم آبی وجود نداشت.از طرفی در ادامه مسیر و در حدود 100 کیلومتر پایین تر از محل احداث سد چمشیر ، تقاطع رودخانه زهره و خیرآباد وجود دارد که این دو رودخانه پس از ملحق شدن ، رودخانه زهره بزرگ را تشکیل میدهند.رودخانه خیرآباد علیرغم آورد سالیانه کمتر نسبت به زهره کوچک،از نظر کیفیت در شرایط مطلوبی قرار داشته و امکان استفاده برای آب شرب را دارد.رودخانه زهره کوچک و قبل از رسیدن به نقطه احداث سد چمشیر ،دارای رژیم آبی و متوسط آورد حدود 7/1میلیارد مترمکعبی در سال میباشد که بیش از 70 درصد آورد رودخانه در ایام سیلابی و حدود 3 ماه از سال اتفاق می افتاد و مابقی حجم آورد سالیانه در طی 9 ماه سال عبور میکرد.این اتفاق موجب می شد که آب باکیفیت بالا و به صورت سیلاب ، بدون امکان استفاده مناسب و خصوصا در ایامی که نیاز کشاورزی کمتری به آب وجود داشت از مسیر عبور کند و از طرفی در مابقی ایام سال شاهد عبور آب با دبی بسیار پایین و در حدود 5 متر مکعب بر ثانیه و با کیفیت پایین تر باشیم.در این شرایط به منظور کنترل کیفیت آب مورد نیاز برای پایین دست، خصوصا در محدوده هندیجان و سردشت و زیدون مجبور به استفاده بیشتر از آب شرب سد کوثر (بر روی رودخانه خیرآباد) بودیم.این نوع مدیریت کمی و کیفی آب موجب از بین رفتن آب شرب برای کشاورزی می شد که در مواقعی از سال منجر به بروز بحران آب شرب برای منطقه می شد.ایده احداث سد چمشیر بر روی رودخانه زهره به اوائل دهه 70 برمیگردد و از آن زمان و در مقاطعی ، مطالعات جسته و گریخته در این خصوص و تا حدود سال 1373 انجام گردید.با تکمیل مطالعات و تخصیص منابع ، عملیات اجرایی طرح از سال 1391 به طور جدی آغاز و نهایتا در سال 1401 آبگیری سد آغاز گردید.[1]در طی دو سال و اندی که از آبگیری این سد میگذرد ، شاهد تاثیر بسیار مثبت این طرح بر کنترل کمی و کیفی رودخانه زهره بوده ایم که در ادامه به تشریح آن میپردازیم.
کلمات کلیدی : توسعه پایدار سد چمشیر رودخانه زهره سیلاب کشاورزی