چالش ها و فرصت هاي استقرار پلتفرم هاي هوشمند در نظام قضايي ايران ؛تحليل مبتني بر نواوري و اقتصاد ديجيتال

روح اله بخت جو¹ فرشته پوربافراني²

1) استاديار ، گروه حقوق ، واحد يزد ، دانشگاه ازاد اسلامي ، يزد ، ايران
2) دانشجو مقطع دکتري حقوق کيفري و جرم‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامي ، واحد يزد

محل انتشار : کنفرانس ملی مدیریت، تجاری سازی، اقتصاد دانش بنیان و سرمایه گذاری برای تولید(impeb.ir)
چکیده :
بی‌گمان با شتاب فزاینده تحولات دیجیتال و ظهور پلتفرم‌های هوشمند، پارادایم‌های حاکم بر نظام‌های قضایی در حال گذار به مدل‌های دادگستری مبتنی بر داده و الگوریتم است. در بستر حقوقی ایران، این تحولات در تقاطع دوگانه الزامات نهادی و ضرورت‌های عصر دیجیتال قرار گرفته است. این پژوهش با اتکا به رهیافتی میان‌رشته‌ای در حوزه‌های حقوق، فناوری اطلاعات و اقتصاد دیجیتال، به واکاوی دشواری‌ها و چشم‌اندازهای به‌کارگیری پلتفرم‌های هوشمند در دستگاه قضایی ایران می‌پردازد. در این راستا، با بهره‌گیری از روش‌شناسی تحلیل محتوای کیفی، بررسی اسناد بالادستی و مطالعه تطبیقی نظام‌های قضایی پیشرو، مؤلفه‌های کلیدی شامل چارچوب‌های هنجاری، الزامات امنیت سایبری، شفافیت نهادی و سرمایه اجتماعی مورد مداقه قرار گرفته است. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که استقرار این پلتفرم‌ها می‌تواند به تحقق اهدافی چون بهینه‌سازی گردش کار قضایی، افزایش ضریب دقت در استنباط‌های حقوقی، کاهش هزینه‌های تراکنشی و تعمیق دسترسی به عدالت بینجامد. بااین‌وجود، موانع ساختاری از جمله نبود زیرساخت‌های حقوقی جامع، چالش‌های حریم خصوصی داده‌ها و مقاومت در برابر تغییر، همچنان به‌عنوان عوامل بازدارنده عمل می‌کنند. در خاتمه، این مقاله الگویی یکپارچه برای پیاده‌سازی پلتفرم‌های هوشمند قضایی ارائه می‌نماید که بر سه رکن اصلی استوار است: زیرساخت داده‌های عظیم قضایی، موتورهای تحلیلی پشتیبان تصمیم‌گیری و چارچوب حکمرانی هوشمند. این مدل می‌تواند مبنای نظری و عملی مناسبی برای سیاست‌گذاران و مجریان تحول دیجیتال در قوه قضاییه فراهم آورد.
کلمات کلیدی : پلتفرم‌های هوشمند نظام قضایی دیجیتال تحلیل داده‌های قضایی پردازش الگوریتمی