بررسي تطبيقي بنيان مشترک ادبيات منظوم و هنرمعماری در شعر حافظ و حرم مطهر رضوی

ملیکا علی زاده حسن آبادی¹

1) دانشجوی دکتری تخصصی معماری دانشگاه آزاد تهران جنوب واحد بین الملل کیش-

محل انتشار : کنفرانس عمران، معماری و شهرسازی کشور های جهان اسلام(cau2018.ir)
چکیده :
عرصه هنر قدسی به یک حقيقت باطنی نظر دارد و پیرامون مضمون اصلی عشق شکل می گیرد. عشقی که تنها نقطه رسیدن به قرار و امنیت، و اوج وحدت در گستره هستی می باشد، حال چه در جوار سرورمان حضرت علی ابن موسی الرضا(ع) باشیم یا در اشعار حافظ به جستجوی آن بپردازیم. این مقاله بدنبال آن است تا به جستجوی بنيان مشترک ادبيات منظوم و هنر معماری در شعر حافظ و حرم مطهر رضوی بپردازد. غزل حافظ با شروع خوش است خلوت اگر یار یار من باشد مبنای کار قرار گرفته و با فضاهای قدسي حرم تطبیق داده می شود. هدف از این کار، جستنِ نمودهای حس وحدت در فضاهای این دو اثر روحانی و رسیدن به مضمون اصلی معشوق ازلی می باشد. روش کار بررسی و تحلیل نشانه ها و نمادها ( روش تحلیل محتوا و استدلال منطقی) است. آنچه در فضای قدسی حرم به چشم می خورد: مرکزیت و محوریت داشتن حرم، پيوند بين فضاهاي بيروني و دروني بصورتی که حرکت از هر سویی، بسوی نقطه واحد می باشد، فضاهای معنادار و هماواز دریک پیکره واحد، معنویت جاری در فضای حرم و حس امنیت، آثار هنري و تزيينات موجود به عنوان عناصر بصري تاثیرگذار و هماهنگ در جهت عروج روحانی و رعایت نظم، تناسبات، فرم و رنگ در تزئینات می باشد و شعر حافظ دارای موسیقی و وزن ، ابیات مستقل معنادار در یک پیکره واحد،کلمات مرتبط با معانی و تکرار آهنگین کلمات است که همگی به اشارات غیر کلامی برمی گردد. برآیند ارتباط و تطبیق بنیان مشترک بین دو اثر به برداشتِ مرکزیت و محوریت داشتن حضرت یار، استغناء معنوی، درک حقیقت باطنی، اشارت عشق تا پیوستن به اصل و مقام تسلیم و رضا در قالب مرکزگرایی، قاعده مندی و انطباق پذیری فضا اشاره دارد، که روح وحدت در کثرت را معنا می سازد. هنر قدسی، تجلی ذات یگانه پروردگار است چه در کلام باشد و چه با زبان معماری بیان گردد.
کلمات کلیدی : فضای حرم مطهر هنرمعماری شعر حافظ وحدت در کثرت حقیقت باطنی عشق.