آیین تشرّف قهرمانان زن در افسانه های پریان (تحلیل کهن الگویی ۱۰ افسانه بر مبنای فرآیندفردیّت قهرمان زن)

زینب کوشکی¹

1) دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بین المللی امام رضا علیه السلام

محل انتشار : دومین همایش ملی نگاهی نو به زبان و ادب عامه(ammeh2.ir)
چکیده :
چكيده افسانه¬های عامیانه، بازتاب روان جمعی مردمانی است که در مقابله با دشواری¬های زندگی بشری، آرزوهای سرکوب شده و احساسات فروخوردة خود را در قالب قصّه بروز داده¬اند. از این رو «افسانه¬های پریان » که شمار قالب توجّهی از افسانه¬های عامیانه را در بر می¬گیرند، قابلیّت فراوانی برای مطالعة روانشناسانه در قالب تئوری ناخودآگاه جمعی و نقدکهن¬الگویی یونگ دارند و مقالة حاضر به بررسی افسانه¬های پریان از این منظر خواهد¬پرداخت. در این افسانه¬ها، که از ساختاری تکرارشونده برخوردارند، سفر کهن¬الگوی قهرمان زن، با گذر از آستانة نخست آغاز و طیّ روبه¬رویی با کهن¬الگوهایی چون یاریگر، سایه و آنیموس اوج می¬گیرد و سرانجام فرآیندفردیّت او با عبور از دالان¬هایی که تعبیر به ناخودآگاه می¬شوند و پیروزی بر موجودات کریه¬المنظر، در رسیدن به خویشتن خویش و دستیابی به گنج وجود- که در قالب ازدواج یا پیروزی بر شریر نمایان می¬شود-، پایان می¬یابد. قهرمان زن در اغلب این افسانه¬ها با شاهزاده یا پریانی که نماد آنیموس یا کهن¬الگوی مرد در وجود زن است، می¬¬پیوندد و با اثبات قدرت¬های زنانگی و ابعاد والای درون، با رهایی از مصائب به سعادت دست می¬-یابد. در پایان، قهرمان زن، انسان کاملی است که با توسّل به نیروها و ابعاد مثبت روان خود، به جهان پیرامون یاری رسانده و تبدیل به کهن¬الگوی مادر-یاریگر شده است. در این مقاله ۱۰ افسانة منتخب «نمکی، میرنسا، هفت تا دخترو، جَمجَمه، خنده دسته گل و گریه مروارید، دختر پادشاه، هفت درخت سپیدار، خفته خمار و مهری‌نگار، پسر شاه پریون، داستان آه» که قهرمان زن در آنها ایفای نقش می¬کند، از این منظر مطالعه شده¬اند.
کلمات کلیدی : افسانه¬های پریان خودآگاهی و ناخودآگاهی فرآیندفردیّت قهرمان زن کهن¬الگو (آرکی¬تایپ).