بررسی زبان عامیانه در سمک عیار

فرزانه آقاپور¹

1) دکترای زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شیراز

محل انتشار : دومین همایش ملی نگاهی نو به زبان و ادب عامه(ammeh2.ir)
چکیده :
سمک عیار داستانی عامیانه است که در قرن ششم نگارش یافته است. هدف از پژوهش حاضر بررسی زبان و عناصر عامیانه‌ی سمک عیار در سطح‌های مختلف واژه، ترکیب و جمله است. روش تحقیق کتابخانه‌ای است و به شیوه‌ی استقرایی‌قیاسی با رویکرد توصیفی‌تحلیلی انجام شده است. عناصر عامیانه‌ی زبانی در سمک عیار تاکنون، به صورت مستقل بررسی نشده است. در این پژوهش، زبان عامیانه در دو بخش واکاوی می‌شود. بخش اول به عناصر بدیعی و بیانی شامل ضرب‌المثل‌ها و عبارت‌های کنایی و بخش دوم به دستور زبان عامیانه اعم از ساختار نحوی جمله‌ها، واژه‌های عامیانه، قیدهای عامیانه، کاربرد ترکیب‌ها و جمله‌های عامیانه، معنی عامیانه‌ی فعل و واژه‌های غیرعامیانه اختصاص یافته است. زبان این اثر به دلیل نوع کارکرد و طبقه‌ی مخاطبانش ساده است. تلفیقی از زبان ادبی،‌ محاوره‌ای و عامیانه، بافت زبان این کتاب را تشکیل می‌دهند و راز غنای آن در همین تلفیق است. واژگان و ترکیب‌های عامیانه و نیز زبان محاوره‌ای در آن فراوانند؛ اما زبان جاهلی کمتر به چشم می‌خورد. نویسنده سعی کرده صبغه‌ی ادبی زبان از بین نرود و بنابراین زبان، در عین سادگی و فهم‌پذیری، بین زبان ادبی و عامیانه در نوسان است. کنایه‌های فعلی، بیشترین بسامد را در بین عناصر عامیانه دارند. جمله‌ها، اغلب چندفراکردی، مرکب و دارای اطنابند و حرف ربط، به‌ویژه «که»، بسامد بسیار بالایی دارد. زبان گفتگو و روایت شبیه هم است. شکسته‌نویسی، جایگاهی در آن ندارد و زبان اثر به زبان محاوره نزدیک‌تر است تا عامیانه.
کلمات کلیدی : اصلاحات عامیانه دستور زبان عامیانه زبان عامیانه سمک عیار واژه‌های عامیانه