بررسی ساخت‌های سببی در اصطلاحات و امثال همدانی

سیده عاطفه بقایی¹

1) دانشجوی دکتری زبان‌شناسی دانشگاه بوعلی سینا همدان

محل انتشار : دومین همایش ملی نگاهی نو به زبان و ادب عامه(ammeh2.ir)
چکیده :
در این مقاله به بررسی ساخت‌های سببی در اصطلاحات و امثال همدانی، براساس چارچوب نظری دبیرمقدم (1384) پرداختیم. ساخت‌های سببی مجموعه جمله‌هایی هستند که در آن شخصی، حادثه‌ای یا پدیده‌ای که سبب نام دارد، محرک و انگیزه‌ای می‌شود تا شخص دیگری یا شئ‌ای که مسبب نام دارد، عملی انجام دهد، پذیرای حالتی شود یا در حالتی باقی بماند. ساخت‌های سببی مرکب و ساده دو مقولۀ عمدۀ سببی در زبان فارسی هستند. فعل سببی مرکب، فعلی است که نیاز به یک جملۀ متمم دارد. افعال سببی ساده در فارسی شامل سه نوعِ سببی‌های ریشه‌ای، تکواژی و کمکی‌اند. افعال سببی ریشه‌ای از جنبۀ معنایی سببی هستند. ستاک افعال سببی تکواژی از پیوند پسوند «-ان» به ستاکِ حال برابرِ غیرسببی آن حاصل می‌شود و افعال سببی کمکی افعال متعدی هستند که از یک صفت به اضافۀ فعل کمکیِ «کردن» ساخته می‌شوند. به منظور این مطالعه، تعداد تقریبی پانصد اصطلاح از کتاب واژه‌نامۀ همدان اثر هادی گروسین، بررسی شد که حدود 50 جملۀ سببی بدست آمد. در بین جملات مذکور، افعال سببی کمکی بیشترین تعداد را داشتند و برخی نیز از افعال سببی مرکب استفاده کرده بودند.
کلمات کلیدی : ساخت سببی سببی ساده سببی مرکب سببی ریشه‌ای سببی تکواژی سببی کمکی اصطلاحات همدانی.