بررسی برخی از واژگان دخیل در گویش شیرازی

فیروزه افضل¹ فرخ حاجیانی²

1) کارشناس ارشد فرهنگ و زبانهای باستان ، دبیر زبان انگلیسی
2) دانشیار دانشگاه شیراز

محل انتشار : دومین همایش ملی نگاهی نو به زبان و ادب عامه(ammeh2.ir)
چکیده :
زبان‌های ایرانی از لحاظ ریشه شناختی با زبان هند و اروپایی از یک اصل مشترک سرچشمه گرفته‌اند و با هم، هم‌خانواده هستند و خود حدِ میانیِ زبان‌های دوره باستان و جدیدند. گویش¬های یک زبان در واقع گونه هایی از آن زبان هستند که ازلحاظ آوایی، دستوری و واژگانی تفاوت¬هایی با هم دارند. گویش شیرازی، یکی از گویش¬های ایرانی نو و ازگروه گویش¬های جنوبی ایران است. ویژگیهای آوایی این گویش نشان می¬دهد که به شاخه¬ی زبان¬های ایرانی جنوب غربی تعلق دارد. يکي از ويژگي هاي هر زبانی از جمله زبان شیرازی کثرت واژه هـاي بـيگانه در آن است. هیچ زبانی نیست که واژه هاي بيگانه در آن راه نيافته باشد و در ميان اقوام صاحب فرهنگ نظير ایرانیان این امر رواج داشته است.در گذر تماس و اقتباس فرهنگي و به تناسب نيازها و احوال زمان واژه هاي فراواني را از زبان¬هاي ديگر گرفتند و به مرور ايام جزء فرهنگ واژگانی خود ساختند. در این پژوهش تعداد 34واژه دخیل مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار و شناسایی قرار گرفته¬اند لازم به ذکر است که در ابتدای هر واژه توضیحات مبسوطی از لغت‌نامه‌های معتبری همچون: دهخدا، برهان قاطع، ناظم‌الاطباء، سخن و ..... و هم چنین ابیاتی از اشعار شاعران از قرن چهارم تا شاعران معاصر که دارای واژه‌هایی به گویش شیرازی و یا وام واژه می‌باشند، آورده شده است و اکثر ابیات توسط نگارنده آوانویسی شده‌اند. روش پژوهش به صورت میدانی و تحلیلی-توصیفی است، که از طریق ضبط صدای گویشور و با استفاده از منابع معتبر صورت پذیرفته است. برخی از واژگان نیز تحولاتی از نوع زبان‌های ایرانی پیدا کرده‌اند. نتایج تحقیق نشان می¬دهد که اکثر گویشوران شیرازی از ریشه و اصل وام واژگان آگاهی و شناخت ندارند و بسیاری از این واژه¬ها هنوزمتداول و رایج است اما با نفوذ رسانه¬های گروهی و عمومی از قبیل صدا و سیما و فارسی معیار این واژگان در بین نسل جوان و تحصیل کرده رو به فراموشی است و این به نوبه خود ارزش و اهمیت این تحقیق را نشان می¬دهد. دیگر این که گویش شیرازی، واژه¬های دخیل را غالبا تغییر داده و با دستگاه آوایی خود تطبیق می¬دهد و به رنگ گویشی در می¬آورد. سپس در برخی از وام¬واژه¬ها، در مقایسه با صورت اصلی واژه ها، از نظر معنایی نیز دگرگونی¬هایی صورت گرفته است.
کلمات کلیدی : زبان‌های ایرانی زبان‌های جنوب غربی ایران واژه¬های دخیل زبان شناسی تاریخی گویش شیرازی