تحلیل کمّی وضعیّت معیشتی ساکنان روستایی مناطق خشک با استفاده از شاخص های اجتماعی-اقتصادی

رخساره خشتابه¹ مرتضی اکبری² مهدی کلاهی³ علی اصغر طالبان فرد⁴

1) دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت و کنترل بیابان، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد
2) استادیار گروه مدیریت مناطق خشک و بیابانی دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد
3) استادیار گروه مرتع‌داری دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد
4) معاون فنّی و کارشناس ارشد منابع طبیعی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی

محل انتشار : چهارمین کنگره سالانه بین المللی توسعه کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست و گردشگری ایران(4icsda.ir)
چکیده :
با بحرانی شدن هرچه بیشتر پدیده بیابان‌زایی و همچنین تشدید خشکسالی در مناطق خشک و نیمه خشک، آسیب پذیری روزافزون سکونتگاه های روستایی در برابر این بلای طبیعی، اهمیّت رویکرد مقابله با این تهدید را بیش از پیش آشکار ساخته است. آﻧﭽـﻪ ﻣﺠـﺎﻣﻊ ﻣﻌﺘﺒـﺮ ﻋﻠﻤـﯽ و ﺑـﯿﻦ‌اﻟﻤﻠﻠـﯽ از آن ﺑـﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﯿﺎﺑﺎنزاﯾﯽ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ، ﭘﺪﯾﺪه اي ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﺎﻣﺤﺴﻮس اﻣـﺎ ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﻄﺮﻧـﺎك ﺗـﺮ از ﺑﯿﺎﺑـﺎﻧﯽ ﺷـﺪن اراﺿـﯽ اﺳـﺖ و آن ﮐﺎﻫﺶ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺗﻮﻟﯿﺪ اراﺿﯽ ﯾﺎ ﺗﺨﺮﯾﺐ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ، ﮐﻪ ﺗﺎ ﺣﺪود زﯾﺎدي ﻧﯿﺰ ﻣﺘـأﺛﺮ از ﻋﻤﻠﮑـﺮدﻫـﺎي اﻧﺴـﺎﻧﯽ اﺳـﺖ. ارزیابی شدّت بیابانزایی کار بسیار دشواری است و معیار ها و شاخص های مرتبط با آن برای اندازه گیری تخریب، ابزار کلیدی به شمار میروند. به همین جهت برای توصیف یک چنین پدیده‌ی پیچیده‌ای باید از معیارها و شاخصهایی استفاده نمود که به افزایش بهرهوری پروژه های کنترل و احیای مناطق تحت خطر بیابان‌زایی کمک کند و مانع از هدررفت سرمایه گذاری در این نواحی گردد. اثر بخش بودن پروژه‌های کنترل مخاطرات طبیعی که در راستای توسعه پایدار طراحی و اجرا می‌شوند، با استفاده از شاخص‌های اجتماعی- اقتصادی و محیطی مشخص خواهد شد. این تحقیق با هدف بررسی و تحلیل معیشت روستانشینان به صورت کمّی با اثر طرح‌های کنترل بیابان‌زایی مبتنی بر تعدادی از شاخص‌های اجتماعی، اقتصادی، در مناطق بیابانی غرب استان خراسان رضوی انجام شد. در این پژوهش از روش پرسشنامه استفاده گردید و بخشی از اطّلاعات توسط گزارش‌های ارزیابی مشارکتی روستایی در منطقه مورد مطالعه استخراج شد. از بُعد اجتماعی از شاخص‌های مهاجرت و آموزش، و در منظر اقتصادی از شاخص میزان درآمد و هزینه ها استفاده گردید. تحلیل محاسبات کمّی نتایج در محیط آماری SPSS صورت گرفت.
کلمات کلیدی : کلمات کلیدی: بیابان‌زایی تحلیل معیشت مناطق خشک شاخص های اجتماعی-اقتصادی SPSS خراسان رضوی.