بلاياي طبيعي و اثرات آن بر توسعه پايدار شهرها با تأکید بر کلان‌شهر تهران

اسماعیل نجفی¹

1) عضو هیأت علمی دانشکده علوم زمین، گروه ژئومورفولوژی دانشگاه دامغان

محل انتشار : ششمین کنگره سالانه عمران، معماری و توسعه شهری(6icsau.ir)
چکیده :
هرساله رخداد بلایا و مخاطرات طبيعي، در اثر ساخت و ساز بي‌رويه انسان‌ها و هجوم افراد به مناطق پرخطر و ناديده گرفتن حريم‌هاي طبيعي، باعث بروز و ایجاد بحران‌هاي فاجعه‌آميز انساني و اقتصادي می‌شوند. كشور ايران با توجه به موقعيت جغرافيايي ویژه، در زمره كشورهاي بلاخيز جهان قرار دارد و همواره در معرض مخاطرات طبیعی و ژئومورفولوژیک است. کلان‌شهر تهران به عنوان پایتخت کشور ما، با جمعيتي در حدود 12 ميليون نفر با قرارگیری در محدوده ارتفاعات وگسل‌ها، رودخانه‌ها و ‌مسیل‌ها، مستعد بلایا و مخاطرات طبیعی و ژئومورفولوژیک متنوعی است. در این راستا، تحقیق حاضر با رویکردی توصیفی- تحلیلی به بررسی موضوع بلاياي طبيعي و اثرات آن بر توسعه پايدار شهرها با تأکید بر کلان‌شهر تهران پرداخته است. نتایج بیان می‌کند که توسعه شهری کلان‌شهر تهران بر روی عناصر و لندفر‌م‌های ژئومورفولوژیک(دامنه‌ها، مخروط افکنه‌ها و مسیل‌ها و ...)، منجر به قرارگیری آن در حریم گسل‌ها و خطر زلزله، مخاطرات دامنه‌ای(زمین لغزش)، سیلاب، فرونشست‌زمین و آلودگی منابع(آب، خاک و هوا) شده است. همچنین اینکه توسعه پایدار شهری و کاهش خطرات ناشی از بلایا و مخاطرات طبیعی، هرکدام پیش نیاز و مقدمه یکدیگر بوده و دارای ارتباط متقابل هستند. به‌طوری که رخداد بلایاي طبیعی می‌تواند پیشرفت و دستاوردهاي توسعه پایدار شهرها را به شدت به مخاطره انداخته و موجب خسارات جانی و مالی فراوان گردد و یا فعالیت‌ها عمرانی و توسعه‌ای شهرها (در برخی موارد) می‌تواند زمینه‌ساز و منشأ، رخداد بلایای طبیعی و یا تشدید اثرات و پیامدهای آنها گردد که نیازمند مطالعه و اقدام علمی با رویکردی سیستمی و بین‌رشته‌ای است.
کلمات کلیدی : بلاياي طبيعي مخاطرات ژئومورفولوژیک توسعه پايدار کلان‌شهر تهران.