بررسی روش‌های تأمین منابع مالی پروژه‌های زیرساختی کشور با استفاده از رویکرد تفکر سیستمی (مطالعه موردی: پالایشگاه نفت اصفهان و پالایشگاه گاز لامرد)

محمدرضا طالبی¹ مهرداد حمصیان اتفاق² علی آقایی فر³

1) کارشناس ارشد عمران گرایش مهندسی مدیریت ساخت، دانشگاه آزاد اسلامی تیران
2) کارشناس ارشد عمران گرایش مهندسی مدیریت ساخت، دانشگاه ایوانکی
3) عضو هیئت علمی واستادیار دانشگاه آزاد نجف آباد

محل انتشار : سومین کنفرانس بین المللی مهندسی عمران دانشگاه صنعتی شریف(sharifsecm.ir)
چکیده :
پروژه‌های عمرانی در نظام اقتصادی و بودجه‌بندی کشور از اهمیت بالایی برخوردار بوده و هرساله بخش عمده‌ای از درآمدهای ملی کشور ما صرف سرمایه‌گذاری در طرح‌های عمرانی و امور زیربنایی می‌گردد؛ بنابراین با بزرگ‌تر شدن و پیچیده‌تر شدن پروژه‌های عمرانی، نیاز به یافتن روش‌هایی به‌منظور کنترل و مدیریت هزینه که نقش اصلی را در بالا بردن راندمان و سود و درنتیجه موفقیت پروژه ایفا می‌کند احساس می‌شود. شاید به‌جرئت بتوان گفت که موضوع هزینه پروژه مهم‌ترین مبحثی است که در مدیریت و ارزیابی پروژه می‌بایست بیش از هر موضوع دیگری به آن توجه کرد و مباحث دیگر را حول آن در نظر گرفته و مدیریت نمود. امروزه فرایند مدیریت هزینه پروژه شامل: برنامه‌ریزی منابع، برآورد هزینه، بودجه‌بندی پروژه و کنترل هزینه که به یکی از دغدغه‌های اصلی متولیان و دست‌اندرکاران پروژه‌ها تبدیل‌شده است. دفتر نظارت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری، طی بررسی و گزارش‌های تهیه‌شده، علت عمده شکست پروژه‌های عمرانی را، مسائل مالی دانسته که یکی از دلایل اصلی این موضوع را می‌توان، مسئله افزایش چشمگیر کسری بودجه در سال‌های اخیر بشمار آورد که مضرات گوناگونی در به اتمام رساندن و در پی آن تأخیر در بهره‌برداری در پروژه‌های عمرانی (بخصوص عمومی) را به همراه خواهد داشت. همچنین مطابق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی عدم النفع پروژه‌های نیمه‌تمام فعلی سالانه بیش از 12 هزار میلیارد تومان به اقتصاد ملی آسیب می‌رساند (بیش از دو سوم بودجه عمرانی کشور). ما در این پژوهش ابتدا به شناسایی روش‌های کلی تأمین منابع مالی پرداخته و سپس به شناسایی معیارهای مؤثر در انتخاب روش‌های تأمین منابع مالی با استفاده از رویکرد تفکر سیستمی پرداخته و روابط علی-معلولی بین متغیرهای مؤثر را بررسی نمودیم. همچنین جهت کاربردی بودن پژوهش از پرسشنامه و مصاحبه با عوامل پروژه‌های نفت و گاز استفاده نمودیم و با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی روایی و با استفاده از ضریب آلفای کرون باخ پایایی پرسشنامه و عوامل پرسشنامه تأیید گردید. به بررسی اقتصاد نفتی ایران به‌عنوان یک اقتصاد تک‌محصولی و لزوم عدم اتکا به این منبع درآمد و حرکت به سمت روش‌های جایگزین مالیات و خصوصی‌سازی، به‌عنوان روش‌های تأمین درآمد پایدار دولت می‌پردازیم و در ادامه مزایا و موانع اجرای هر یک از این راه‌کارها در کشور را بررسی می‌کنیم.
کلمات کلیدی : تأمین منابع مالی تفکر سیستمی نمودار علی-معلولی پروژه‌های زیرساختی