تحلیل راندمان عملکردی خانه¬های دوره قاجار شهر تبریز بر اساس شاخص کیفیت دسترسی به فضا

مصطفی ارغیانی¹

1) استادیار معماریف دانشگاه بجنورد،

محل انتشار : دومین کنفرانس عمران، معماری و شهرسازی کشورهای جهان اسلام(cau2019.ir)
چکیده :
کارکرد یک فضا در یک بنا تا حد زیادی به موقعیت آن فضا در نظام پیکره¬بندی آن بنا بستگی دارد. بنابراین عملکرد مطلوب یک فضا زمانی حادث می¬شود که در ارتباط با سایر بخش¬های موجود در بنا، بتواند انتظارات کاربران خویش را تامین نماید. این موضوع در ادبیات مربوطه تحت عنوان راندمان عملکردی شناخته می¬شود. به همین منظور پژوهش حاضر با انتخاب 18 خانه از دوره قاجار در شهر تبریز، تحولات راندمان عملکردی این خانه¬ها را هم¬گام با تحولات ساختاری¬- فضایی آنها مورد بررسی قرار داده است. کیفیت دسترسی که در این پژوهش تحت عنوان متغیر مستقل شناخته می¬شود، در قالب چهار شاخص نفوذپذیری، انعطاف¬پذیری، یکپارچگی فضایی و ارتباط میان اجزا مورد سنجش قرار گرفته و تاثیر هر کدام از شاخص¬های مذکور بر راندمان عملکردی خانه¬های مورد نظر، تحلیل شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که در خانه¬های ساخته شده در اوایل و اواسط دوره قاجار، شاخص¬های دسترسی¬پذیری در سطح بالایی قرار داشتند، این در حالی است که در اواخر دوره قاجار، این شاخص¬ها رو به کاهش نهاده است که مهمترین عامل در این خصوص، تغییر نظام معماری از حالت درونگرا به برونگرا و تغییر کارکرد حیاط از یک فضای سرویس دهنده به یک فضای صرفا¬ عبوری بوده است.
کلمات کلیدی : راندمان عملکردی کیفیت دسترسی نحو¬فضا خانه¬های قاجاری تبریز