بررسی مولفه‌های طراحی مسکن جمعی در معماری مسکونی ایران (نمونه موردی: خانه‌های تاریخی تبریز)

فرینوش ضرابی¹

1) دانشجوی دکترای معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب،ایران-

محل انتشار : کنفرانس بین المللی عمران، معماری، توسعه و بازآفرینی زیرساخت های شهری در ایران(icdu.ir)
چکیده :
معماری جمعی رویکردی نوین در عرصه طراحی مسکن محسوب می‌گردد که با سه رویکرد اساسی فرهنگی-اجتماعی، توجه به فضا و حفظ محیط زیست مطرح گردیده است. با توجه به معضلات امروزی مسکن در کلانشهرها، همچنین کاهش تعاملات میان ساکنین مجتمع‌ها و از سوی دیگر ضرورت حفظ منابع انرژی، بازنگری در شیوه طراحی مسکن امری اجتناب ناپذیر می‌نماید.در این پژوهش با استفاده از روش کیفی به مطالعه و جمع‌آوری اطلاعات پیرامون الگوی طراحی مسکن جمعی پرداخته و با استفاده از مشاهده و تحلیل، الگوی فضایی مسکن جمعی در خانه‌های تاریخی تبریز بررسی گردیده است. نتایج حاصل از بررسی فضاهای مسکن سنتی در شهر تبریز براساس تحلیل پلان و منابع موجود نشان می‌دهد که ارتباط موثری میان الگوی مسکن سنتی تبریز و مولفه‌های مسکن جمعی وجود دارد. خانه‌های تاریخی تبریز به عنوان فضایی برای زندگی چندین نسل درکنار یکدیگر مطرح بوده و از سوی دیگر با به اشتراک گذاری فضاهای کاربردی ساختمان نظیر کاربری‌های خدماتی همچون مطبخ، تنورخانه، آب انبار، انبارها، گاهاً حمام و فضاهای جمعی چون شاه‌نشین، طنبی، تالار پذیرایی، ایوان‌ها کاربری‌های مشترکی برای استفاده ساکنین ایجاد نموده است. همچنین فضای سبز و باز مرکزی به عنوان عاملی مهم در طراحی مسکن جمعی با الگوی حیاط مرکزی قابل مشاهده است که این فضا نقشی مهم در ایجاد تعامل میان ساکنین و تقویت ارتباط ساکنین مد نظر است. براساس نتایج تحلیل کاربری‌ها و فضاهای موجود در مسکن تاریخی تبریز، با توجه به نزدیکی این الگوها به مولفه‌های مسکن جمعی می‌توان این گونه از مسکن را منطبق با الگوهای مسکن جمعی دانست.
کلمات کلیدی : مسکن جمعی معماری زندگی جمعی خودکفایی خانه‌های تبریز پایداری