بررسی اجزای تشکیل دهنده فضای ورودی در معماری سنتی ایران

محمد جواد صفدری زاده میبدی¹ محمد مهدی توکلی فرد² لیلی مهدی پور نَسب رابُر³ فرهاد حکم اللهی⁴ حمیدرضا باهوش⁵

1) دانشجوی کارشناسی ناپیوسته معماری، دانشکده فنی شهید صدوقی یزد، ایران، نویسنده مسئول،
2) کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد، ایران
3) کارشناسی طراحی صنعتی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران
4) کارشناسی مهندسی فناوری معماری در بافت های فرسوده شهری، یزد، ایران
5) کارشناسی عمران- گرایش نقشه برداری، یزد، ایران

محل انتشار : سومین کنفرانس بین المللی عمران، معماری و مدیریت توسعه شهری در ایران(caumconf.com)
چکیده :
فضاهای ورودی نقطه شروع رابطه مخاطب با اثر می باشد و خصوصیاتی از آشنابودن، آشنا کردن، قابلیت دیده شدن تا دعوت کنندگی را در خود دارد. ورودی در معماری سنتی ایران عنصری شاخص است که به عنوان فضای ارتباطی؛ بین بنا و فضاهای شهری شناخته شده و غالبا معیاری برای تشخیص ارزش و هویت معماری و اجتماعی هر بنا، به خصوص در شهرهای دارای بافت پیوسته و متراکم، به شمار می آمده است. فضاهای ورودی در معماری سنتی ایران از چنان اهمیتی برخوردار شده بود که می توان بخش مهمی از سیر تحول و تکامل معماری را در آن مشاهده کرد. این موضوع توجه به بررسی این فضا و اجزای تشکیل دهنده آن را ضروری می سازد، به ویژه آن که ملاحظه می شود که نه تنها روند تکاملی طراحی فضاهای ورودی در معماری معاصر ایران متوقف شده، بلکه آثار موجود نشان دهنده یک روند نزولی و انحطاطی در بسیاری از موارد بوده است. یکی از نکات مهم درباره روند تکاملی طراحی فضاهای ورودی در معماری گذشته که به سبب وجود نمونه های متعدد از دوره های تاریخی، قابل بررسی است، این است که فضاهای ورودی در ابتدا تنها از یک جزء- فضا که درگاه نامیده می شده است، تشکیل می شد، در حالی که به تدریج و در طی یک روند تاریخی، تعداد آن به هفت جزء- فضا: جلوخان، پیش طاق، درگاه، هشتی، دالان، ایوان و ساباط رسید، که هر کدام از آنها دارای خصوصیات کارکردی و کالبدی کمابیش معینی بوده است که در این پژوهش هر یک از این اجزاء با عنوان فضا یا جزء – فضا مورد بررسی قرار خواهد گرفت. یافته ها بیانگر این نکته است که فضاهای ورودی در معماری سنتی ایران تنها به عنوان یک فضای ارتباطی باقی نماند، بلکه دارای کارکردهای اجتماعی و فرهنگی نیز شد. به عبارت دیگر فرهنگ و الگوهای رفتاری، ارزش های معنوی و اجتماعی، نقش مهمی در شکل گیری آنها داشته است.
کلمات کلیدی : ورودی جلوخان پیش طاق درگاه هشتی دالان ایوان ساباط معماری سنتی