تاثیر ویروس کرونا بر صنعت گردشگری محیط زیست و ابنیه ایران

محمدحسین عدالت خواه¹

1) کارشناسی ارشد عمران گرایش مدیریت ساخت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان،ایران

محل انتشار : پنجمین کنگره بین المللی توسعه کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست و گردشگری ایران(5icsda.ir)
چکیده :
در گزارشی که مرکز پژوهش های مجلس منتشر کرده آمده است، اقتصاد ایران در حالی با معضل کرونا مواجه شده که متغیرهای اقتصاد کلان وضعیت مناسبی را نشان نمیدادند. براساس اعلام مرکز آمار ایران، رشد اقتصادی در 9 ماهه نخست سال 1398 ، در حدود منفی7.6 درصد و رشد اقتصادی بدون نفت نیز تقریبا صفر بوده است. همچنین، نرخ تورم نقطه به نقطه نیز در پایان بهمن ماه 25 درصد بوده است. از سوی دیگر دولت به لحاظ منابع در تنگنا قرار دارد و کسری بودجه دولت یکی از معضلات مهم اقتصاد ایران برای سال 1399 است. آثار اقتصادی شیوع این ویروس بر کسب و کارها و فعالیتهای اقتصادی در کشور را می توان از ابعاد مختلف موردبررسی قرار داد. نگرانی نسبت به شیوع ویروس بر رفتار مصرفی خانوارها اثرگذار است. از سوی دیگر، با کاهش تقاضا، بنگاه های اقتصادی، کسب و کارها به ویژه کسب و کارهای کوچک تحت تأثیر شیوع ویروس کرونا قرارمی گیرند آنگونه که مدیران صنعت ساختمان در نظر سنجی اتاق تعاون ایران اعلام کرده‌اند، میزان سفارشات جدید ۳۳ درصد، تعداد نیروی انسانی فعال در صنعت ساختمان در مجموع حدود ۲۱ درصد کاهش یافته است و از سوی دیگر، تعداد پروژه‌های معوق و ناتمام بیش از ۲۶ درصد افزایش داشته است. سه شاخص میزان فروش، میزان مصرف حامل‌های انرژی و میزان صادرات کالاها و خدمات بخش ساختمان در فروردین ماه نیز به ترتیب 60 درصد، 35 درصد و 16 درصد افت را تجربه کرده‌اند. به این ترتیب، آنگونه که اتاق تعاون ایران بر اساس جدیدترین یافته‌های آماری در بخش ساختمان ایران گزارش کرده است، میزان فعالیت‌های تولید یا ارایه خدمات ساختمانی در فروردین ماه امسال، نسبت به ماه قبل بیش از ۴۶ درصد کاهش یافته و به پایین‌ترین میزان طی 7 ماه اخیر تنزل کرده است. بر اساس این گزارش، صنعت ساختمان براساس استاندارد بین المللی طبقه بندی کلیه فعالیت‌های اقتصادی (ISIC)، به سه گروه اصلی ساخت بنا، مهندسی عمران و فعالیت‌های ساخت و ساز تخصصی ساختمان دسته‌بندی می‌شود. در یک تقسیم بندی دیگر، بخش ساختمان شامل دو بخش کلی مسکونی و غیرمسکونی (تجاری و عمرانی) است. در بخش مسکونی به دلیل تعطیلات نوروزی و تداوم تعطیلات در نتیجه شیوع ویروس کرونا و در نتیجه کاهش مراجعات حضوری برای خرید مسکن، میزان معاملات مسکن روند کاهشی شدیدی داشت به‌طوری‌که طبق گزارش بانک مرکزی میزان معاملات آپارتمان‌های مسکونی در تهران نسبت به ماه قبل ۸۷.۸ درصد کاهش یافت. با این حال قیمت مسکن در تهران (به عنوان نمونه آماری بزرگ از کل کشور) تنها ۲.۱ درصد نسبت به ماه قبل کاهش یافت. عواملی همچون انتظارات تورمی در سال جدید، اعمال کاهش نرخ سودبانکی و انتظار افزایش ورود نقدینگی به بازارهای موازی نظیر مسکن و بورس و نیز افزایش نرخ ارز، موجب عدم کاهش محسوس قیمت مسکن شد.(روزنامه تعادل نیاز اقتصاد ایران ، 1399) براساس گزارشهای بین المللی، شیوع ویروس کرونا، صادرات ایران به کشورهای همسایه را محدود کرده است. براین اساس، درحالیکه گفته میشود بیش از نیمی از درآمد کشور از محل کانالهای تجارت منطقهای تحقق مییابد، همسایگان ایران، یکی از پس از دیگری مرزهای خود را با کشور بسته اند. بنابراین، صادرات ایران به شدت کاهش می یابد. از آنجاکه اولین شریک تجاری ایران چین است، بعد از اولین گزارش شیوع ویروس کرونا در ووهان چین در ماه دسامبر، ایران نسبت به محدودکردن سفرها به چین و بالعکس بی میلی نشان داد چراکه حدود 23 درصد از صادرات غیرنفتی کشور )بیش از 8 میلیارد دلار( در 11 ماهه ابتدای سال 1398به چین بوده است ، درشرایطی که صادرات نفت ایران به کمترین میزان خود در ۴ دهه گذشته رسیده بود، حفظ تجارت با چین دور از انتظار به نظر نمیرسید. اقدامی که اگر موقتا متوقف میشد شاید سطح بحران فعلی از حیث تبعات اقتصادی و انسانی آن به مراتب کمتر بود و چه بسا نیاز به استقراض 5 میلیارد دلاری از صندوق بین المللی پول برای کنترل شیوع این ویروس در کشور احساس نمیشد. همچنین براساس گزارش وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی، اختلال در صادرات از مرزهای زمینی، کاهش ورود و خروج گردشگر، کاهش قیمت و تقاضای جهانی نفت و کاهش محصولات صادراتی کشور در کنار اختلال در تجارت با چین، از مهمترین پیامدهایشیوع این ویروس در حوزه تجارت خارجی کشور هستند. از طرفی صندوق بین المللی پول تخمین زده است که تجارت خارجی ایران در سال 2020 با کاهش 16 میلیارد دلاری به حدود 70 میلیارد دلار خواهد رسید. با توجه به کاهش صادرات نفت ایران از 2.8 میلیون بشکه در روز (2سال پیش) به شرایط فعلی با چندصد هزار بشکه در روز ، حتی قبل از شیوع ویروس کرونا نیز مقامات کشور به خوبی میدانستند که قادر به کاهش صدمات اقتصادی وارده به خانوارها و به خصوص اقشار کم درآمد جامعه نیستند. صندوق بین المللی پول تخمین زده است که بعد از خروج ایالات متحده از توافق هسته ای، ارزش ریال بیش از 50 درصد کاهش یافته است. تورم با شتاب فزاینده به 40 درصد رسید و شرکتهای بزرگ خارجی کشور را ترک کردند و براساس همین تخمین، اقتصاد ایران در سال گذشته 9.5 درصد کوچکتر شده است بنابراین اقتصاد داخلی ایران پیش از شیوع ویروس کرونا نیز شرایط پرتلاطمی را تجربه میکرده است. بانک توسعه آسیایی 3 سناریو مختلف را در رابطه با هزینه مقابله با شیوع ویروس کرونا )کوید 19) و همچنین زیان ناشی از آن پیش بینی و اعلام کرده که در صورت تداوم شش ماهه شیوع کرونا این ویروس احتمالا 346.9 میلیارد دلار به اقتصاد جهان ضربه خواهد زد. بنا براین گزارش بهترین سناریوی ممکن ضرر76.6میلیارد دلاری جهان در صورت تداوم دو ماهه ویروس است. همچنین ضرر.155.9 میلیارد دلاری برای تداوم سه ماهه و ضرر346.9 میلیارد دلاری در صورت ادامه شش ماهه این ویروس پیش بینی شده است. بنابراین تخمین زده میشود، رشد اقتصادی امسال در کشورهای در حال توسعه آسیا و جهان به دلیل شیوع این بیماری کاهش یابد. در هر سه این سناریوها ضرر چین دو سوم کل ضرر جهانی خواهد بود. سایر کشورهای جهان نیز به میزان برابری از ویروس کرونا متضرر خواهند شد.انتشار کرونا در چین، منجر به اولین اقدامهای محدودکننده اقتصادی شده است و برآورد میشود رشد اقتصادی چین از رقم شش درصد به 4.5 درصد کاهش یابد که به معنی کاهش تقاضای کل در جهان است. کاهش تقاضا و کاهش رشد اقتصاد جهان منجر به کاهش تقاضا برای نهاده های تولید، از جمله نفت خام و فلزات شده است.در طرف عرضه نیز اقتصاد با فشار کاهشی روبرو است. با مختل شدن تجارت بین الملل و حتی حمل و نقل داخلی، زنجیره ارزش طیف وسیعی از محصولات دچار اختلال شده و ظرفیت تولید واحدها به دلیل عدم دسترسی به نهاده ها کاهش می یابد از ویژگی‌های فرعی شامخ می‌توان، شاخص‌های سنجش موجودی کالا، روند قیمت‌ها و آمار استخدامی درازمدت و سفارشات جدید از مشتریان را عنوان کرد. به گفته این مقام مسوول، یکی دیگر از استفاده کنندگان این طرح، دولت و دستگاه‌های اجرایی مرتبط با بخش مسکن است تا با برنامه‌ریزی در این حوزه نسبت به سیاستگذاری صحیح برای خروج از رکود بهترین تصمیمات را اتخاذ کند.(روزنامه تعادل ، نیاز اقتصاد ایران ، 1399) پیشبینی میشود که در سال جاری تورمی در حدود 22 درصد و رشد اقتصادی نزدیک به صفر داشته باشیم. اما هرچقدر این شرایط ادامه دارتر باشد، رکود عمیقتری در اقتصاد کشور حاکم خواهد شد به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، با شیوع ویروس کرونا در چین در اواخر ژانویه و سرایت و شیوع آن در کشورهای اروپایی و خاورمیانه،بازارهای مالی جهانی در سراسر جهان واکنش گسترده ای نشان دادند. .(جعفری و همکاران ، 1399) به اعتقاد کارشناسان اقتصادی، ریسک ویروس کرونا به حدی است که می توان آن را آغازی بر وقوع یک رکود در اقتصاد جهانی دانست. البته میزان اثرگذاری شیوع ویروس کرونا بر اقتصادهای مختلف یکسان نخواهد بود و شیوع این ویروس می تواند بر اقتصادهای متکی بر درآمد ناشی از گردشگری تأثیر قابل ملاحظه ای داشته باشد. از جمله اثرات جهانی شیوع ویروس کرونا عبارتند از افزایش بیکاری در جهان، تحمیل شوکهای سنگین به اقتصاد دنیا، لطمه سنگین به تجارت خارجی چین و اکثر کشورهای درگیر کرونا، احتمال بسته شدن درهای دنیا به روی تجارت خارجی و غیره. برخی معتقدند که دولتها در این شرایط به سیاست کاهش واردات و ساخت آنها در داخل از طریق سیاستهای تضعیف پولها و در نتیجه افزایش رشد داخلی و صدور بیکاری به کشورهای مختلف روی می آورند. اما تقریبا تمام کشورها به یقین رسیده اند که دوران پرتلاطمی در حوزه اقتصادی خواهند داشت و طبعا تلاطم اقتصاد جهانی نیز افزایش پیدا می کند. در این میان دولت با وعده بسته حمایتی سعی کرد اثرات منفی اقتصادی این مساله را برای خانوارها موقتا تعدیل کند. بر این اساس برای یک خانواده مثلا ۴ نفره، 500هزارتومان کمک مالی درنظر گرفته شد. از طرفی برخی مشوقها نیز برای بازپرداخت اقساط وامها و مالیات ارزش افزوده در نظر گرفته شد.(جعفری و همکاران ، 1399) همانطور که مطرح شد شیوع ویروس کرونا موجب ضرر و زیان اقتصادی زیادی بر کشورها و کسب و کارها دارد لذا اگر تدابیر مناسبی در این راستا صورت نگیرد میتواند باعث فروپاشی کسب و کارها ، صنعت هائ اقتصاد کشورها شود لذا در این مورد ضرروی است مهمترین تاثیرات این ویروس در صنایع مختلف بررسی و راهکارهای مناسبی ارائه شود.درهمین راستا این تحقیق به شناسایی مهمترین تاثیرات این ویروس در صنعت ساختمان و رتبه بندی این تاثیرات میپردازد و همچنین راهکارهای مناسبی را ارائه میدهد.
کلمات کلیدی : گردشگری صنعت ساختمان کرونا کروناویروس ایران صنعت گردشگری توریسم