بررسی مقایسه¬ای تأویل در مثنوی مولوی و مقالات شمس

شهرام احمدی¹ الهام صادقی خطیبانی²

1) استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران
2) کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران

محل انتشار : چهارمین همایش یگانگی و بیگانگی در عرفان مولانا(molanauma.ir)
چکیده :
تأویل از مهم¬ترین اصطلاحات درحوزه¬ی علوم قرآنی وعرفان است که به حیطه¬ی علوم بلاغی و ادبی نیز راه یافته. عرفا و باطن¬اندیشان بسیاری برای کشف و دست¬یابی به مفاهیم بلند عرفانی، به حوزه¬ی تفسیر و تأویل گام نهاده-اند و نظریاتی در باب این دو مقوله، به¬ویژه تأویل ارائه کرده¬اند؛ از میان این عرفا، نظریات شمس و مولانا در خصوص تأویل بسیار حائز اهمّیت و درخور توجّه است. در اين پژوهش كه مبتنی بر روش تحلیلی ـ مقایسه¬ای و با استفاده از منابع کتابخانه¬ای نوشته شده است، به مقایسه¬ی رویکرد و کاربست تأویل در مثنوی مولوي و مقالات شمس پرداخته خواهد شد. یافته¬های این تحقیق حاکی از این است که شمس در خلال تأویل¬های خود بطن¬های جدیدی از قرآن عرضه می¬نماید که مطابق با گرایش¬های عرفانی¬اش، ذوقی و منحصر به¬فرد است. این امر بر نوع نگرش و تفکّر مولانا بسیار تأثیر¬گذار بوده، بدین¬گونه که در مثنوی، پیروی از دیدگاه¬ها و تفکّرات تأویلی شمس به-صورت کاملاً مشهود نمایان است. مولانا مقالات را سرچشمه¬ی بسیاری از تعالیم خود در مثنوی قرار داده¬است؛ به¬ نحوی که آموزه¬های مقالات و نقش انکارناپذیرش در فربهی مفاهیم عمیق مثنوی به¬وضوح دیده¬ می¬شود.
کلمات کلیدی : مثنوی مقالات عرفان تأویل مقایسه.