بررسی تطبیقی الگوهای فضاییِ قلمروپاییِ اماکن مذهبی در ادیان مختلف

شیرین اسلامی¹ بهادر زمانی² همایون نورایی³

1) کارشناس ارشد طراحی شهری، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.
2) دانشیار طراحی شهری، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.
3) استادیار برنامه ریزی شهری، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.

محل انتشار : پنجمین کنفرانس بین المللی و ششمین کنفرانس ملی عمران، معماری، هنر و طراحی شهری(5iccacs.ir)
چکیده :
توجه به الگوهای فضایی در طراحی و مداخله در قلمرو اماكن مذهبی با تأثيرگذاري بر حالات روحی، معنوی و الگوهای رفتاری کاربران در کنار توجه به سایر کیفیت¬ها به عنوان یکی از عوامل زمینه¬ساز آمادگی ذهنی و عینی در سلسله مراتب تشرف به یک مکان قدسی حائز اهمیت است. هدف پژوهش حاضر بررسی تطبیقی الگوهای فضایی قلمروپایی اماکن مذهبی در ادیان مختلف مي‌باشد. براي نیل به این هدف، پژوهش حاضر به عنوان پژوهشي کاربردی، در نظام کیفی از روش تحقیق توصیفی-تحلیلی بهره¬برده است. ابزارهاي گردآوري داده¬ها، مطالعات کتابخانه¬اي- اسنادی و تجزيه و تحليل اطلاعات با استفاده از تفسير و استنتاج صورت پذیرفته¬است. پژوهش حاضر پس از مروری بر پیشینه تحقیق، به واکاوی الگوها و مفاهیم طراحي قلمرو اماکن مقدس از دیدگاه محققان پرداخته و پس از استخراج الگوهای فضایی مشترک شامل سلسله مراتب، مرکزیت، مرز-آستانه، هندسه، محور-جهت و نمادگرایی؛ مفاهیم و تفاسیر مختلف از اصول مستخرج مذکور را در ادیان بودائیسم، یهودیت، مسیحیت، اسلام و اقوام مایاها مورد بررسی قرار داده¬است. یافته¬های اين پژوهش نشان داد در مواجهه و طراحی قلمرو اماکن مقدس، الگوهای فضاییِ مشتركي براي قلمروپاییِ اماکن مذهبی در ادیان مذكور اتخاذ گرديده است اگرچه این اصول دارای تفاسیر و قرائت¬های چندگانه و خاص در دین، زمینه و فرهنگ خاص است. ا ز اين رو لازم است طراحان شهری و معماران در استفاده از الگوهای تبیینی به تفاسیر خاص زمینه رجوع نمایند تا برخوردهای مغایر و متناقض با جایگاه این اماکن صورت نپذیرد.
کلمات کلیدی : الگوهای فضایی قلمروپایی اماکن مذهبی اديان.