موانع و محدودیت های مشارکت شهروندان در فرایند برنامه ریزی و مدیریت شهری

شقایق قربان زاده¹ پرنیان حبیب زاده²

1) دانشجویی کارشناسی مهندسی شهرسازی، دانشگاه هنر تهران
2) دانشجویی کارشناسی مهندسی شهرسازی، دانشگاه هنر تهران

محل انتشار : پنجمین کنفرانس بین المللی و ششمین کنفرانس ملی عمران، معماری، هنر و طراحی شهری(5iccacs.ir)
چکیده :
مشارکت ابزاری مناسب و راهکاری مطلوب برای رویارویی با مشکلات مدیریت و برنامه‌ریزی شهری است که با درگیر کردن شهروندان در اداره امور جامعه ثبات و نظم را افزایش می‌دهد و با ارائه فرصت اظهار عقیده به هر شهروند، مصلحت اکثریت را تأمین می‌کند. عمده متخصصان و تحلیل‌گران مسائل اجتماعی و توسعه به لحاظ نظری و تجربی دریافته‌اند که مشارکت اجتماعی شهروندان عاملی حیاتی و مهم در توسعه پایدار جامعه و حل معضلات و مشکلات موجود است. با این حال دستیابی به آن همواره با پیچیدگی‌ها و موانعی روبه‌رو بوده است. پژوهش‌های پیمایشی نشان می‌دهد که میزان مشارکت عینی و تمایل به مشارکت در تهران بسیار پایین است و بحث مشارکت در بدنه شهرداری هنوز جنبه شعاری دارد. انبوه نیازهای شهری و آسیب‌های اجتماعی متنوعی که تهران با آن رو‌به‌رو است در کنار تجربه دهه‌های اخیر ثابت کرده است که مدیریت شهری بیش از این نمی‌تواند بدون حضور جدی و مشارکت واقعی شهروندان پاسخگوی این مشکلات باشد. بنابراین موانع مسیر تحقق مشارکت باید به سرعت رفع گردند؛ اما به منظور تحقق این امر، ابتدا باید موانع را شناسایی نمود. این پژوهش با استفاده از روش کیفی و از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختار یافته به شناخت موانع و عوامل موثر بر مشارکت پراخته است و در این راه از مطالعه پژوهش‌های پیشین نیز بهره جسته است. بر اساس یافته‌های پژوهش، ساختارهای محدودکننده مشارکت را می‌توان در پنج عامل اصلی خلاصه کرد: موانع فرهنگی، ناآگاهی، مشکلات ارتباط بین مردم و نهادها، تجربیات گذشته افراد از مشارکت، ساختار تشکیلاتی نظام برنامه‌ریزی و مدیریت شهری و وقت‌گیر بودن فرایند مشارکت. به عبارت دیگر می‌توان گفت این موانع یا توسط فرهنگ حاکم بر جامعه پدید آمده‌اند و یا به دلیل ساختار نامناسب نظام برنامه‌ریزی و مدیریت شهری شکل گرفته‌اند. در این بین آگاهی به عنوان اولین سطح از مشارکت، نقشی کلیدی دارد و فقدان آگاهی شهروندان از امور مختلف شهری و تصمیمات و اهداف برنامه‌ریزان، از موانع بزرگی است که باید از طریق شیوه‌های مناسب ارتباط و مشارکت و به کمک نهادهای مدیریت محلی رفع شود.
کلمات کلیدی : مشارکت برنامه‌ریزی شهری مدیریت شهری موانع مشارکت عوامل مؤثر بر مشارکت