حکمت اشراق در معماری دوره صفویه در ایران

الهام پرویزی¹

1) استادیار دانشکده هنر دانشگاه خوارزمی

محل انتشار : کنفرانس ملی معماری، عمران، شهرسازی و افق های هنر اسلامی در بیانیه گام دوم انقلاب (icacu.ir)
چکیده :
صفویه در تاریخ ایران عصر شکوفایی اعتقادات شیعی است. فلسفه و تفکر شیعی در هنر این دوره نمود خاصی دارد که آثار مهمی را به خصوص در اصفهان به عنوان پایتخت اصلی صفوی برجای گذارده است. از آنجایی که ایران به عنوان کشوری اسلامی با مذهب شیعه مطرح است. لذا بررسی هنر صفوی می‌تواند راهکارهای مناسبی را در راستای هنر اسلامی-شیعی –ایرانی بگشاید. از معماری دوره صفویه آثار معماری باشکوهی مانند مسجد امام، مسجد شیخ لطف الله و .. برجای مانده که بیانگر تحول اساسی در نوع تفکر حاکم بر معماری این عصر است. در این نوشتار فرض بر آن است که این تحولات در پی نوع اعتقاداتی شیعه است که از قبل از صفویه در ایران آغاز گشته و در این عصر به شکوفایی خود رسیده است به خصوص اعتقاد به عالم مثال که در نگرش اهل سنت جایگاه مذهبی ندارد و تنها گاهی درفلسفه مطرح شده است. در این راستا منابع گردآوری اطلاعات به‌صورت کتابخانه‌ای و اسناد دست دوم(نقوش تزئینی)می‌باشد. نتیجه اینکه تمثیل در معماری سبک اصفهان که بر اساس حکمت اسلامی شکل گرفته است گرایش به اعتقاد به عالم مثال دارد که در عقاید اهل سنت جایی ندارد و تمایزی را با ادوار گذشته ایجاد نموده است. تجلی این امر در موضوع نقوش تزئینی، اعداد به کار رفته در آن، و نیز رنگ‍ها نمایان است.
کلمات کلیدی : عالم مثال معماری صفوی مسجد امام تزئینات