بررسی ویژگی‌ها و شاخص‌های کلیدی شهر همگان با اولویت حمایت از گروه‌های خاص (کودکان، بانوان، سالمندان، جانبازان و افراد دارای معلولیت) (مطالعه موردی شهر مشهد)

مسلم مطلبی¹ محبوبه مطلبی² اسلام شبیخونه³ ابراهیم ندرت⁴

1) کارشناس ارشد مهندسی آلودگی‌های محیط‌زیست، شهرداری مشهد
2) کارشناسی ارشد بهداشت محیط، دانشگاه تربیت مدرس تهران
3) کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری، شهرداری مشهد
4) کارشناس معماری، شهرداری مشهد

محل انتشار : ششمین کنفرانس بین المللی پژوهش های کاربردی در علوم و مهندسی - آلمان(6carse.com)
چکیده :
در چند دهه‌ی گذشته، ما شاهد افزایش ابتکارات مختلف با هدف مدرن‌سازی زیرساخت‌ها و خدمات شهری و ایجاد شرایط زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی بهتر در شهرهای جهان بوده‌ایم و مفاهیم جدیدی مانند شهر پایدار، شهر هوشمند، شهر زیست‌محیطی و شهر کم‌کربن، شهر دوستدار کودک، شهر یادگیرنده، شهر ترمیمی و ... وارد گفتمان مدیریت و برنامه‌ریزی شهری شده‌اند. یکی از این مفاهیم، مفهوم شهرهای فراگیر یا شهر همگان است و منظور آن شهرهایی هستند که برای همه مردم و نیازها و مشارکت آنها به یک اندازه ارزش قائل هستند. شهرهایی که در آن همه ساکنان بتوانند از همه امکانات، منابع و فرصت‌های شهرنشینی استفاده کنند. هر کدام از این مفاهیم دارای شاخص‌های مهم و در عین حال متفاوتی است که تحقق آن، برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌های ویژه‌ای را نیز طلب می‌کند. با این حال، همه ابتکارات اخیر در مدیریت شهرها صرفاً مثبت نبوده‌اند، رقابت بین شهرها به طور فزآینده‌ای تشدید شده است که موقعیت‌های مربوط به آنها را در مقابل یکدیگر پیچیده‌تر و غیرقابل پیش‌بینی‌تر کرده است. افزایش نابرابری در ثروت و درآمد، بروز معضلات اجتماعی، اقتصادی و ... موجب افزایش محرومیت و تبعیض بویژه در حاشیه کلانشهرها شده است. در کلانشهرهای کشورهای توسعه نیافته در آسیا و آفریقا، تحت تاثیر مهاجرت افراد کم درآمد و جویای کار و اختلاف توزیع ثروت و درآمد، نمونه‌های بازری از شکاف طبقاتی ناشی از ساختار شهری-روستایی نهادینه شده در آن‌ها را می‌توان مشاهده کرد. علاوه بر این اشکال دیگری از نابرابری مانند: دسترسی متفاوت به زیرساخت‌های مختلف شهری، شرایط محیطی و بهداشتی متفاوت، شرایط مسکن نامناسب و ... در این کلانشهرها قابل مشاهده است. کلانشهرهای ایران نیز از این قاعده مثتثنی نیستند، در کلانشهر مشهد نزدیک نیمی از جمعیت آن یا حاشیه‌نشین هستند و یا در بافت‌های فرسوده و سکونتگاه‌های غیرمجاز زندگی می‌کنند. هر یک از این موارد و به ویژه ترکیب آنها در نهایت چالش‌های بزرگی را برای توسعه فراگیر، هوشمند و پایدار شهرها ایجاد می‌کند. در پاسخ به این چالش‌های در حال ظهور، سازمان‌های بین‌المللی و ملی پیشرو، دولت‌های محلی، شهرسازان و طراحان و برنامه‌ریزان شهری به طور یکسان به اهمیت فراگیری شهرها پی برده‌اند.
کلمات کلیدی : شهر همگان گروه‌های خاص توسعه‌ی فراگیر برنامه‌ریزی شهری