بررسی تطبیقی اسماء متبرکه در تزیینات بقاع صفوی اردبیل (با تأکید بر بقاع شیخ حیدر مشکینشهر و شیخ جبرائیل کلخوران و شیخ صفیالدین اردبیل)

سارا احمدپور¹

1) فارغ التحصیل کارشناسی ارشد هنر اسلامی گرایش نگارگری دانشگاه هنر اسلامی تبریز ایران

محل انتشار : دومین کنفرانس بین المللی معماری، عمران،شهرسازی،محیط زیست و افق های هنر اسلامی در بیانیه گام دوم انقلاب(2icacu.ir)
چکیده :
بقاع صفوی بناهایی هستند که در سراسر ایران وجود داشته و می توان آنها را خاستگاه و مرکز نشو و نماد تشیع دانست، که پس از پذیرفته شدن دین تشیع توسط عام به عنوان دین رسمی کشور در زمان حکومت شاه اسماعیل اول صفوی، ساخته و یا به سبک هنر صفوی مرمت شده اند. این اماکن تاریخی-مذهبی در طول تاریخ تشیع و میان شیعیان مقام و منزلتی خاص دارند، زیرا هر یک محل دفن شیوخ و بزرگان صفوی هستند. بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی یکی از بقاع ارزشمند صفوی به شمار می رود، زیرا نطفه ی سلسله صفویان با طنین انداز شدن بانگ اشهد ان علی ولی الله در این مکان، بسته شد. بقعه شیخ جبرائیل کلخوران نیز که متعلق به جد سلاطین صفوی می باشد و همچنین بقعه شیخ حیدر مشکین شهر که توسط صفویان مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است، به دلیل دارا بودن جایگاه معنوی ویژه در میان مردم، از نظر ارزش معنوی هم تراز با بقعه شیخ صفی¬الدین اردبیلی می باشند. کاربست اسماء متبرکه یکی از روش های زیباسازی ابنیه مذهبی دوره صفوی به شمار می رود که در هر سه بقعه قابل مشاهده است. مقاله حاضر با رویکرد تاریخی_تطبیقی و با استفاده از روش تحلیلی_توصیفی و انجام تحقیقات کتابخانه ای و میدانی به ارزیابی و بررسی این سه بقعه صفوی پرداخته است که به سؤال مربوطه در ارتباط با چگونگی کاربست اسماء متبرکه در بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی و بقعه شیخ جبرائیل کلخوران و بقعه شیخ حیدر مشکین شهر پاسخ دهد. این پژوهش، بر این فرضیه استوار است که در هر سه بقعه اسماء متبرکه به سبک کاشی معرق و با کاشی های لعاب دار به رنگ آبی فیروزه ای و به خط کوفی بنائی اجرا شده اند و لفظ جلال الله، اسم متبرک مشترک در هر سه بقعه است.
کلمات کلیدی : اسماء متبرکه تزیینات صفوی بقعه شیخ حیدر بقعه شیخ جبرائیل بقعه شیخ صفی¬الدین اردبیل.