ساختار معماری و شهرسازی دوره پهلوی اول و دوم

زهرا نصرتی¹ فرزاد زربخش² غلامرضا مختاری اصل³

1) دانشجوی کارشناسی ارشد طراحی شهری، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران.
2) گروه معماری، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران.
3) دانشجوی کارشناسی ارشد طراحی شهری، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران.

محل انتشار : دومین کنفرانس بین المللی معماری، عمران،شهرسازی،محیط زیست و افق های هنر اسلامی در بیانیه گام دوم انقلاب(2icacu.ir)
چکیده :
با تغییر حکومت و شروع دوره¬ی پهلوی اول در سال ۱۳۰۴ خورشیدی شهرسازی ایران نیز دستخوش تحول گردید و با الهام از اندیشه¬های شهرسازی اروپا و اشاعه¬ی سبک بین¬الملل شهرسازی ایران نیز به سمت مدرن شدن پیش رفت. در دوره¬ی پهلوی اول مفهوم شهر نوین در مقابل شهر سنتی ایرانی تغییر کرد؛ تخریب بافت سنتی، تشویق به شیوه¬ی زندگی به سبک غربی، تبدیل بازار سنتی تولیدی به بازار مصرفی، تغییر کاربری میادین به مکانی صرفاً برای عبور و مرور، ایجاد طبقات شهری، توسعه¬ی نابرابر محلات و تبدیل شهر به عنوان نماد حکومت از نتایج شهرسازی نوین در این دوره بود. دوره¬ی بعدی نیز از تاثیرات این اقدامات بی¬بهره نماند. افزایش صنعت در کشور و اعمال نقش صنعتی به برخی از شهرها در دوره پهلوی دوم، سبب کاهش روز افزون نقش کشاورزی، خالی شدن روستاها و افزایش شدید شهرنشینی شد. این پژوهش با هدف بررسی معماری و شهرسازی دوره پهلوی اول و دوم با روش توصیفی- تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه ای و اسنادی انجام شده است. بدین صورت که ابتدا عناصر و ویژگی¬های شهرسازی و معماری در دوره پهلوی )اول و دوم( استخراج شده است سپس عوامل خارجی موثر بر این مقوله¬ها این دوره استخراج شده و در نهایت یافته¬ها با روش تحلیل محتوا، تحلیل شده است. از نتایج این پژوهش می¬توان به اقدامات پهلوی اول که شامل به صلیب کشیدن خیابان¬ها، تخریب و بازسازی محلات و بناها، تعریض گذرها و تکه تکه کردن بافت¬ها پرداخت و در دوران پهلوی دوم نیز افزایش شهرنشینی با افزایش ساخت و سازهای غیر مجاز، افزایش حاشیه نشینی، مشکلات اجتماعی، فرهنگی و... اشاره کرد که از تبعات صنعتی شدن ناشی از مدرنیته می¬باشد و در نهایت می¬توان گفت که شهرسازی و معماری دوره پهلوی اول و دوم به شدت تحت تاثیر تفکرات و اقدامات اروپایی بوده به طوریکه حتی در تهیه طرح¬های جامع هم آنها به عنوان مشاور نقش داشته¬اند.
کلمات کلیدی : معماری شهرسازی پهلوی اول پهلوی دوم .