بررسی نقوش جانوری در پیکره‌‌های حیوانی دوران قبل از اسلام با رویکرد نمادین

فاطمه دژم پناه¹ پریسا آروند² زینب رشوند³

1) دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشکده معماری و هنر، دانشگاه گیلان
2) استادیارگروه نقاشی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه گیلان، رشت،ایران
3) مربی گروه نقاشی، دانشکده‌ هنر و معماری، دانشگاه گیلان، رشت، ایران.

محل انتشار : دومین کنفرانس بین المللی معماری، عمران،شهرسازی،محیط زیست و افق های هنر اسلامی در بیانیه گام دوم انقلاب(2icacu.ir)
چکیده :
اقوامی که در دوران پیش از اسلام در مناطق متفاوت ایران زندگی می‌کردند، هر کدام دارای عقاید و باورهایی بودند و آثاری خاص خود را داشتند این عقاید و آثار، گاه مشابهت‌هایی با عقاید و آثار دیگر دوره‌ها داشته است. این مردم در کنار حیوانات زندگی می‌کردند و آنها را شکار می‌کردند و یا با عنوان نمادهایی مقدس می‌ستودند. از نقش و شکل آنها در ابزار و اشیاء خود استفاده می‌کردند و این نقوش برای آنها دارای مفاهیمی نمادین بودند. این پژوهش به روش کتابخانه‌ای با استناد به کتب و مقالات و سایت‌های اینترنتی معتبر به بررسی نقوش حیوانی در آیین‌ها و فرهنگ‌‌های ایران در دوران پیش از اسلام با رویکرد نمادین می پردازد. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که با مطالعه آثار هنری ایران باستان به مجموعه عظیمی از نقش‌های حیوانات و پرندگان دست می‌یابیم که به نوعی با زندگی مردم ایران قبل از اسلام در ارتباط بوده است. ایرانیان باستان در دوران متفاوت، از این حیوانات در کارها و یا برای تهیه خوراک، استفاده می‌نمودند. آنها را شکار می‌کردند یا خصوصیات خاص آنها را ستایش می‌نمودند و به عنوان یک نوع نمادی از خدایان آنها را می‌پرستیدند. بنابراین، نقش حیوانات بر آثار آنها، همگی دارای مفاهیم متفاوتی از این باورها و زندگی در دل طبیعت می‌باشد بیشتر حیوانات که در آثار به جای مانده است نمادهایی از قدرت‌ها و نیروهای برتر بودند؛ آنها با حک کردن حیوانات، به نوعی نیروی آن حیوان را آن گونه می‌خواستند، در اختیار می‌گرفتند. هر کدام از حیوانات بکار برده شده در در دوران قبل از اسلام و چه در بعد از اسلام از مفاهیم خاصی برخودار بودند و وظیفه حفاظت و یا حفظ سلامت شیء، خوراک و یا صاحب خود را داشتند. همه این نمادها با مفاهیم و پیام‌هایشان، وجود نوعی رویکرد نمادین را در ایران نشان می‌دهند. نمادهایی که در بین مردم شناخته شده بودند و در شرایط‌‌های خاص برای رساندن پیام و اثرگذاری استفاده می‌گردیده است.
کلمات کلیدی : نقوش جانوری پیکره‌های حیوانی قبل از اسلام بعد از اسلام