مقایسه ساختاری دروازه های تاریخی (نمونه موردی: دروازه قرآن شیراز و تاق نصرت های رومی)

هومن رشیدزاده¹

1) کارشناسی ارشد معماری دانشگاه شیراز -

محل انتشار : دومین کنفرانس بین المللی معماری، عمران،شهرسازی،محیط زیست و افق های هنر اسلامی در بیانیه گام دوم انقلاب(2icacu.ir)
چکیده :
در این مقاله بامطالعه جایگاه دروازه در طول تاریخ و تعاریف مطرح‌شده توسط صاحب‌نظران، به مقایسه و بررسی دو نمونه از دروازه‌های تاریخی مهم پرداخته می‌شود. دو گروه انتخاب‌شده یکی دروازه قرآن در شیراز و دیگری تیپولوژی تاق نصرت‌های رومی است که از میان نمونه‌های شاخص آن می‌توان به تاق نصرت تیتوس و کنستانتین اشاره نمود. در راستای پژوهش اشاره‌شده، نخست اسناد مکتوب و تصویری تاریخی به‌صورت کتابخانه‌ای گرداوری شده و پس‌ازآن به ترسیم برخی تصاویر و دیاگرام‌های قیاسی و تحلیلی پرداخته‌شده است. شایان‌ذکر است به سبب عدم دسترسی به نمونه‌های خارجی و نیز نبود تجهیزات و امکانات مناسب جهت برداشت میدانی ابعاد و تناسبات دقیق نمونه ایرانی، تلاش شده است تا بر اساس تصاویر و مطالعات پیشین، ابعاد و تناسباتی حدودی بناهای موردنظر رسم گردد. در این مطالعه اگرچه از روش پژوهشی توصیفی-تاریخی استفاده‌شده، اما در بخش مرور و مقایسه نمونه‌های موردی به شیوه مورد کاوی نیز ارجاع داده می‌شود. بنا بر نتایج به‌دست‌آمده از تحلیل‌ها و مقایسه‌های صورت گرفته می‌توان دو گروه کلی شباهت‌ها و تفاوت‌های کالبدی و کیفی را برای دو بنای موردبحث قائل شد. مقولاتی نظیر ساختارهای سه‌گانه ورودی، به‌کارگیری تاق در دروازه، مزین نمودن طرفین ورودی اصلی، قرارگیری اشیا نمادین در بالای ورودی اصلی و ابعاد و تناسبات مشابه ازجمله شباهت‌های ساختاری این دو بنا می‌باشند. هرچند نوع متفاوت تزئینات، ماهیت‌های متضاد مذهبی-کارکردی و حکومتی-تاریخی و نیز مصالح و نوع تاق به‌کاررفته در دو نمونه مطالعه شده آن‌ها را از برخی لحاظ در مقابل یکدیگر قرار می‌دهد. در ادامه توصیه می‌شود تا در مطالعات آتی به مقایسه و بررسی دقیق‌تر تزئینات بکار رفته در هریک از بناهای موردبحث پرداخته‌شده و از روش‌های مطالعاتی میدانی و کمی در حیطه باستان‌شناسی استفاده نمود.
کلمات کلیدی : دروازه قرآن تاق نصرت رومی معماری رومی زندیه دروازه.