طرح تحول روند «طراحی»، «احداث» و «مدیریت و بهره برداری» ایستگاه های قطار شهری با رویکرد اسلامی- ایرانی، نمونه موردی کلانشهر اصفهان

احسان خیام باشی¹

1) عضو هیأت علمی پژوهشکده شیخ بهایی، رییس اندیشکده شهر اسلامی، دکترای برنامه ریزی شهری

محل انتشار : دومین کنفرانس بین المللی معماری، عمران،شهرسازی،محیط زیست و افق های هنر اسلامی در بیانیه گام دوم انقلاب(2icacu.ir)
چکیده :
ایستگاه های قطار شهری، فضاهای عمومی پرمراجعه در شهرهای بزرگ محسوب می شوند که چنانچه با اندیشــه متعالی و احترام به ارزش های بنیادین جامعه طراحی شوند، می توانند در قالب رسانه ای عمومی نقش مؤثری در ارتقاء آگاهی های عمومی و تقویت سرمایه های اجتماعی ایفاء نمایند، برغم وجود نمونه های مطرح و غیر قابل انکار جهانی در اینخصوص، متأسفانه نوع نگاه به طراحی ایستگاه های مترو در ایران غالباً از منظر حمل و نقلی و عمدتاً بر پایه محدودیت های تأسیساتی و مکانی بوده است و کمتر به کیفیت های طراحی شهری در این زمینه توجه گردیده است. هدف این نوشتار، تبیین جایگاه کیفیت های طراحی شهری در فضاهای ایستگاهی قطار شهری با تأکید بر الگوهای بومی در قالب ترکیب رویکردهای معماری زمینه گرا، طراحی خلاقانه با ایده پردازی معماری بر اساس میراث فرهنگی کهن و تبیین و پیاده سازی شاخص های اسلامی- ایرانی در دو حوزه فراگیر «کالبدی- فضایی» و «مدیریت و بهره برداری» در جهت ترویج سبک زندگی اسلامی- ایرانی و تحقق اهداف شهر اسلامی به عنوان بستر شکل گیری تمدن نوین اسلامی- ایرانی مطابق با رویکردهای گام دوم انقلاب می باشد. ایـن مطالعـه از نظـر هـدف، کاربـردی بـا رویکـرد بنیـادی و از نظـر ماهیـت و روش کار توصیفـی- تحلیلـی می باشـد و در آن بـه دو روش اسـنادی و پیمایشـی، اطلاعـات مـورد نیـاز جمـع آوری و سپس 38 شاخص کلان پیشنهادی برای طراحی و احداث ایستگاه های مترو با مشارکت خبرگان از بین بیــش از 2000 شــاخصی که قبلا از منابــع معتبــر اسـلامی و نظریــات اندیشــمندان برجســته در پژوهشی کلی تر اســتخراج گردیده بود به روش دلفــی و بــا ســه گــردش پرسشــنامه در بیــن 25 نفــر از خبــرگان کــه بــه روش گلولــه برفــی گزینــش شــده اند، انتخـاب گردیـد و در مرحلـه نهایـی زیرشاخص ها و سنجه های ایـن کلان شـاخص ها در کنار مـدل اجرایـی طرح تحول مترو برای کلانشهر اصفهان تدوین گردید. در این طرح ضمن تأکید بر پیاده سازی شاخص های مربوطه با تفکیک ایستگاه های موجود در دو دسته احداث شده و در حال احداث ضمن تعریف گامهای «تعیین نقش و موضوع محوری» هر ایستگاه و «باز تعریف کاربری های خدمات جانبی» و «بازآفرینی محیط پیرامونی» متناسب با آن به عنوان فصل مشترک اقدامات، تمرکز بر معماری داخلی در ایستگاه های در حال بهره برداری و باز طراحی کلی معماری سایر ایستگاه ها به عنوان گام های تکمیلی اختصاصی مورد توجه واقع شده است.
کلمات کلیدی : شهر اسلامی معماری و شهرسازی اسلامی- ایرانی اصفهان تمدن نوین اسلامی- ایرانی قطار شهری ایستگاه مترو