مقایسه تطبیقی طرح‌های تجمیع پلاک در فرایند نوسازی مشارکتی بافت های فرسوده در ایران با الگوی سازمان‌دهی مجدد زمین در جهان

بهاره بهرا¹ احسان اميني² محمدرضا پهلوان زاده³

1) دانشجوی دکترای شهرسازی، گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
2) کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری دانشگاه تهران، پردیس هنرهای زیبا، تهران، ایران.
3) دانشجوی کارشناسی ارشد مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی، گروه مرمت بناها و بافت‌های تاریخی، دانشگاه هنر، تهران، ایران.

محل انتشار : هشتمین کنگره سالانه بین المللی عمران، معماری و توسعه شهری(8icsau.ir)
چکیده :
تملک املاک واقع در بافت‌های فرسوده باهدف تولید اراضی لازم برای نوسازی این بافت‌ها و به‌عنوان یکی از اجزای تفکیک‌ناپذیر فرایند نوسازی، از اهمیت بسیار و تاریخچه‌ای به قدمت اقدامات عمرانی و نوسازی شهری در کشور برخوردار است. مختصات ویژه مقوله تملک، آن را از متغیرهای بسیاری نظیر مسائل مالی، اجرایی و حقوقی متأثر می‌سازد و ارتباط مستقیم آن با حقوق خصوصی ساکنین بافت‌های فرسوده، این مقوله را بیش از سایر اقدامات نوسازی در کانون توجه مردم و متولیان امر قرارداده و نقش مهم و محوری مردم در پیشبرد روند را آشکار می‌سازد. اما متأسفانه عملکرد پیشین متولیان نوسازی در حوزه تملک به‌گونه‌ای بوده است که به بدبینی و بی‌اعتمادی مردم و درنتیجه مقاومت آنان در برابر طرح‌های نوسازی انجامیده و در صورت ادامه چنین روندی، طرح‌های نوسازی ارائه‌ شده به دلیل فراهم نبودن بسترهای لازم، قابل‌اجرا نبوده و به بن‌بست خواهند رسید. به همین منظور پژوهش حاضر باهدف مقایسه روش تملک زمین در بافت‌های فرسوده در ایران با تجارب کشور ژاپن که کشوری پیشرو در زمینه الگوی سازمان‌دهی مجدد زمین می‌باشد و استفاده از تجارب ارزنده این کشور انجام پذیرفته است. در راستای این هدف محله خوب¬بخت تهران با توجه به مشارکتی بودن فرایند نوسازی در آن، به شکلی تطبیقی به لحاظ اهداف مداخله، نوع مشارکت، عاملان مشارکت، دیدگاه و رویکرد، اصول و فرایند کار با برنامه توسعه شهری در شهر ناگویای کشور ژاپن مورد مقایسه قرارگرفته و در این راستا تفاوت اقدامات انجام‌شده بررسی ‌شده است. نتیجه آن‌که درروش تملک اراضی، مشارکت به‌صورت نیمه‌متمرکز بوده و به شکلی کامل انجام نمی‌پذیرد، همچنین به لحاظ مالی در پیاده‌سازی سیستم سازمان‌دهی مجدد زمین، مالکین به‌طور مستقیم می‌توانند در امور مالی پروژه‌ها مشارکت نمایند چراکه هزینه‌ای را متحمل نمی‌شوند بلکه حتی منتفع می‌گردند. مالکین به‌طور غیرمستقیم مشارکت می‌نمایند چراکه در شرایط خوب اقتصادی به لحاظ ارائه طرحی نو و بهبود وضعیت نسبت به شرایط سابق، تمامی زمین‌های محدوده پروژه مشمول ارزش‌افزوده می‌شود و حتی در محدوده پلاک‌ها جهت جبران خسارت احتمالی مالکین، تراکم ساختمانی افزایش می‌یابد. به‌عبارتی‌دیگر امتیازات و تسهیلاتی به مالکین ارائه می‌شود که به ازای آن‌ها زیان‌های احتمالی جبران گردد.
کلمات کلیدی : نوسازی مشارکتی تملک زمین سازمان‌دهی مجدد زمین شهر ناگویا محله خوب بخت.