بررسی نقش حوض در خانه های سنتی اقلیم گرم خشک ایران نمونه موردی (خانه های شیراز)

مینا یدالهی اصرار¹ جواد طباطبایی² محدثه محمد علی بیگی³

1) دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه معماری، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه غیردولتی شهیداشرفی، اصفهان، ایران
2) دکتری عمران و محیط زیست، استاد و مدرس ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران
3) دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه معماری، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه غیردولتی شهیداشرفی، اصفهان، ایران

محل انتشار : هفتمین کنفرانس بین المللی پژوهش در علوم و مهندسی و چهارمین کنگره بین المللی عمران، معماری و شهرسازی آسیا(7icrsie.com)
چکیده :
در ایران باستان، معماری بسوی آب حرکت می کند و در کنار آن آرام می گیرد. ولی در دوره اسلام آب در معماری حالت کاربردی پیدا می کند و معماران آگاهانه سعی می کنند تا به طبیعت تسلط یافته و آن را به نظم بکشانند و با شناخت قوانین فیزیکی و رفتار آب و درک نقش و ارتباط آن با انسان آب را به درون معماری بکشانند. امروزه با گسترش بی رویه شهرها و آلودگی های ناشی از آن حضور و تاثیر عناصر طبیعی چون آب در عرصه فضاهای معماری و شهری، سبب نزدیکی هرچه بیشتر انسان به طبیعت و کاهش فشارهای روحی و روانی او خواهد بود. از اقدامات موثر در زمینه بهینه سازی مصرف انرژی، استفاده از انرژی های طبیعی و طراحی اقلیمی بر اساس اصول معماری همساز با اقلیم می باشد. با توجه به اینکه بخش عمده کشور ایران در اقلیم گرم و خشک قرار دارد، از مهمترین دستاورد های طراحی اقلیمی، استفاده از عناصری به منظور سرمایش فضا در جهت ایجاد آسایش حرارتی می باشد. که از جمله این عناصر، فضایی دلنشین به نام حوضخانه ها است. بررسی چگونگی کارکرد این فضا و تاثیر آن بر شرایط آسایش، طریقه استفاده بهینه این فضا را در معماری امروز مشخص می کند. هدف از انجام این پژوهش این است که با شناخت ویژگی های معماری حوضخانه ها، به کشف استاندارد های فضایی و اصول کلی طراحی این فضاها در جهت سرمایش فضا دست یابد. روش تحقیق مورد استفاده در این مقاله به این صورت است که ابتدا با روش توصیفی – تحلیلی و با استناد به مطالعات کتابخانه ای و میدانی، خانه ها در دوره قاجار به محلات قدیمی سگ سیاه شیراز که دارای حوضخانه می باشند، انتخاب گردید و پس از بررسی چگونگی ویژگی های حوضخانه در این خانه ، به ارزیابی و آنالیز تطبیقی ریخت شناسی حوضخانه ها پرداخته می شود. نتایج حاصل از این مقاله، می تواند راهکاری در جهت دست یابی به اصول و ضوابط معماری حوضخانه ها، به منظور ایجاد آسایش حرارتی در حی فضاهای نیم گرم و خشک ارائه دهد .
کلمات کلیدی : آب حوض حوضخانه معماری سنتی حیاط مرکزی اقلیم گرم خشک