معنای تاریخی نور در معماری ایران

حسن رضایی¹ محمدهادی عرفان²

1) استادیار گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی مشهد.ایران-
2) دانشجوی دکتری معماری، دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، پردیس بین الملل .ایران-

محل انتشار : دومین کنگره بین المللی مهندسی عمران ، معماری ، مصالح ساختمانی و محیط زیست(caucong.com/2nd)
چکیده :
معماری ایران، از دیرباز ، با توجه به نور و مفهوم آن در فرهنگ ایرانی عجین بوده است. تاثیر نور روز در معماری ایرانی از دوره ی اورارتوی و بعدها دولت ماد تا کنون قابل بررسی و ردیابی است. نور روز ،و نور در شب، علاوه بر جنبه ی فنی ، معمارانه و عملکردی در معماری ایران، با عقبه ی فرهنگی، حکمی، و آئینی نور در تمدن ایران ممزوج شده است . نور نقطه تلاقی حکمت، فن ، و دانش معماری در طول تمدن دیرپای ایرانی است. گره خوردن نور در معماری با آئینهای این سرزمین ، جنبه ای راز آلود و یا نمادی از پاکی و نیروهای اهورایی به آن بخشیده است . و در مقابل تاریکی ، علاوه بر معنایی در معماری ایران، جنبه ای اهریمنی، و گاه منفی یافته است . بعد از ورود اسلام به ایران، نگاه حکمی ایرانیان، تاثیری شگرف بر معنای نور در معماری اسلامی در ایران گذارد. در این مقاله به بررسی معنای تاریخی نور در فرهنگ ایران و تاثیر و ترجمه ی آن در معماری تاریخی ایران پرداخته میشود. و چهار کارکرد آئینی، تکنیکی، معمارانه، و حکمی در این سیر تاریخی مرور و بررسی میشود. عرفان اسلامی تلقی خاصی از نور دارد که حتی در ادبیات عرفانی برای تفسیر و توصیف معماری فضاهای مذهبی بکار رفته است. دو رویکرد اساسی شکل دهندگی و معنا بخشی، قسمت مهمی از تجربه ی نور در معماری ایرانیان در طول تاریخ است . هدف ازاین مقاله ، مرور به معنای تاریخی نور در چهار وجه مذکور در معماری و فرهنگ ایران است. روش تحقیق کتابخانه ای و اسنادی است. نتیجه این مقاله به مرور کارکرد و معنای نور در سیرتاریخی معماری و تعامل آن با فرهنگ ایران اشاره خواهد داشت.
کلمات کلیدی : معماری نور نورپردازی روشنایی تاریکی