تحلیل ابعاد، شاخصها و روشهای سنجش تاب‌آوری شهری در برابر سوانح

الناز باقرنژاد¹

1) استادیار دانشکده شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

محل انتشار : دومین کنگره بین المللی مهندسی عمران ، معماری ، مصالح ساختمانی و محیط زیست(caucong.com/2nd)
چکیده :
دیدگاههای مختلفی از تاب‌آوری در برابر سوانح وجود دارد. در مقاله حاضر، با روش تحلیل محتوا، مطالعات تجربی جهانی و داخلی در بازه زمانی ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۵ بررسی شده‌اند تا رویکردها و ابعاد اصلی و شاخص‌های ارزیابی تاب‌آوری در برابر سوانح ترسیم شوند. ۱۷رویکرد اصلی ارزیابی تاب‌آوری در برابر سوانح شناسایی و تحلیل شده‌اند. نتایج حاکی از آن است که رویکردها از نظر مقیاس تحلیل، نوع سنجه(شاخص، ‌ابزار)، نوع داده‌ها، زمان ارزیابی باهم متفاوت هستند. با این وجود می‌توان روش‌های ارزیابی تاب‌آوری در برابر سوانح را به دودسته اصلی کمی و کیفی طبقه‌بندی نمود. روش‌های کیفی بر اساس اطلاعات محلی و با تاکید بر تاب‌آوری نهادها تعریف می‌شوند. این دسته تاب‌آوری را به عنوان فرایندی تطابق‌پذیر دانسته که با استفاده از ابزارهایی به ارتقای آن پیش و پس از حوادث می‌پردازد. درمقابل، روش‌های کمی با داده‌های قراردادی و با تاکید بر ظرفیت تطبیق‌پذیری براساس وضع موجود(پیش از حادثه)، به ارزیابی تاب‌آوری ذاتی پرداخته‌اند. با استفاده از این رویکردها می‌توان تاب‌آوری ذاتی و شرایط موجود واحدهای تحلیل جغرافیایی را مقایسه نمود(مختص یک مکان نیستند) و یا تاب‌آوری محدوده‌ای را در مقاطع زمانی مختلف سنجید. در نهایت در این مقاله، بر اساس رویکردهای کمی، شاخص‌های کمی ارزیابی تاب‌آوری شهری در برابر سوانح استخراج شده‌اند تا در مجامع علمی و حرفه ای در ایران نیز مورد استفاده قرار گیرند.
کلمات کلیدی : تاب‌آوری در برابر سوانح رویکردها ‌شاخص‌ها تحلیل محتوا