همنشینی کاشی‌های هفت رنگ دوره قاجار و آجرهای لعابدار در تزئینات مسجد دروازه دزفول
همنشینی کاشی‌های هفت رنگ دوره قاجار و آجرهای لعابدار در تزئینات مسجد دروازه دزفول
احد روان جو1 الهام رفعت پناه2
1) استادیار گروه گرافیک، دانشکده هنر شوشتر، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
2) دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش هنر
محل انتشار :
دومین کنگره بین المللی مهندسی عمران ، معماری ، مصالح ساختمانی و محیط زیست(caucong.com/2nd)
چکیده :
از شاخص ترین نمونه معماری در هنر اسلامی بنای مساجد است که بدون تردید کاشی‌کاری در آن، نمایان‌گر شکوه و زیبایی معماری اسلامی است و این در حالی است که مفاهیم معنوی و عناصر بصری در نقش و رنگ کاشی‌کاری نمود پیدا می‌کنند؛ که این دو عنصر در هم آمیخته، در تزئینات کاشی‌کاری، گویای مفاهیم بصری و نمایان کننده بستر اجتماعی و فرهنگی زمان خود هستند. بر این اساس در این مقاله، به مطالعه تطبیقی نقوش، رنگ و عناصر بصری کاشی‌کاری دوران قاجار در دزفول، به صورت موردی مسجد دروازه دزفول، پرداخته شده است. در این راستا سؤالات مطرح شده بدین شرح هستند:
بیان مسأله : عناصر اصلی فرم و رنگ در کاشی‌کاری های مساجد دوره قاجار در دزفول، در این نوشتار مسجد دروازه چیست؟
هدف: هدف این مقاله بررسی عناصر بصری و نوع رنگ کاشی های لعابدار بومی دزفول در مقایسه با کاشی های دوره قاجار است. پرداختن به این موضوع به منظور پژوهش و شناخت روش‌های ساخت آجر لعابدار و بررسی سبک خاص کاشی‌کاری دزفول اهمیت می‌یابد.
روش تحقیق : این پژوهش کیفی و روش آن تطبیقی است که با بهره گیری از هویت و مضامین هنر کاشی‌کاری قاجار و انطباق آنها با کاشی‌کاری مساجد دزفول (مطالعۀ موردی مسجد دروازه) در این دوره، به صورت توصیفی و تحلیلی نتایج خود را ارائه می‌دهد. اطلاعات این تحقیق از منابع کتابخانه‌ای، پایگاه های معتبر علمی و اطلاعات میدانی گردآوری شده‌اند.
یافته های پژوهش: بر اساس شواهد و آثار باقی مانده از کاشی‌کاری دوره قاجار، سبک خاص آجرهای لعابدار در دزفول از دوران صفویه و زندیه تغییر خاصی نداشته و جز در موارد استثنایی مانند مسجد دروازه، کاشی‌های هفت‌رنگ و زیر لعابی نیز به کاشی‌های معقلی خاص دزفول اضافه شده‌اند و این مورد خاص با استفاده از نقوش ختایی و گل‌اناری و رنگ های زنده و خاص این دوران در سر در مسجد و کاشی‌کاری زیر لعابی لاجوردی در محراب مسجد شخصیت خاصی پیدا کرده است. علاوه بر این، گچبری خاص محراب نیز هویت هنری ویژۀ دوران قاجار را نمایان می‌کند.
کلمات کلیدی :
کاشی‌کاری
دورۀ قاجار
معقلی
زیرلعابی
مسجد دروازه دزفول