تشریح وابسته های شمس

عبدالحسین مختاری¹

1) دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی شاخه غنایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد

محل انتشار : دومین همایش ادبیات تطبیقی، پارسی، عربی و انگلیسی(colitconf.ir)
چکیده :
این پژوهش تلاش دارد برای درک صحیح و جامع معانی و مضامین غزلیّات ابتدا به معرّفی مولانا و آشنایی وی با شمس تبریزی بپردازد و از آنجا که زبان مولوی به دلیل بهره گیری‌های متعدّد از واژگان زبان فارسی سبک خاصّی را به وجود آورده است، شناخت مقدّمات گوناگونی از قبیل سطح فکری و سطح ادبی و مضامین آنها برای درک معانی غزلیّات لازم بوده است. در این مقاله به توضیح و تشریح وابسته‌های شمس از قبیل: شمس و ذرّه، شمس و سایه پرداخته است تا مفاهیم نمادین شمس در غزلیّات پرداخته شده است. در شرح غزلیّات که پیکره‌ی اصلی پژوهش را شامل می‌شود ابتدا معانی واژه‌ها و اصطلاحات با تکیه بر فرهنگنامه و لغت‌نامه‌های معتبر بیان گردیده و سپس اصطلاحات عرفانی،کنایی، تلمیحی از کتب معتبر استخراج شده و نکات دستوری و صنایع ادبی بیت‌ها در حدّ توان بیان شده است. در حدّ امکان نیز شواهدی از نظم برای بعضی از معانی، واژه‌ها و مضامین، ابیاتی آورده شده است و توضیحات هر بیت، با تعمّق و تحلیل کتب مرتبط با افکار و اندیشه‌های مولانا و استنتاج سطح فکری و اندیشه‌های حضرت مولانا و سبب سرایش غزلیّات، معنی بیت به صورت روان و در حدّ برداشت و مصادیق موجود بیان گردیده است.روش مطالعه و پژوهش در این پژوهش، تحقیق نظری، سند کاوی، کتابخانه ای و برگه‌نویسی بوده و نتایج به دست آمده با استفاده از شیوه‌ی استدلال و تحلیل عارفانه- عاشقانه،توضیح و تشریح، طبقه بندی و تحلیل، ارائه شده است. از مهمترین نتایج و یافته‌های این نوشتار آن است که تأثیر مثبت شمس تبریزی بر تفکّرات مولوی مشخّص گردد و نقاب از چهره‌ی افکار و اندیشه‌های حضرت مولانا برداشته شود تا جمال آن اشعار آشکار گردد و دیگران از اثرات مثبت و سازنده‌ی فردی و اجتماعی این مفاهیم سرشار گردند و بابی تازه در مسیر تشریح دیگر غزلیّات برای جویندگان معانی لطیف بازگردد.
کلمات کلیدی : مولانا غزلیّات جمال اشعار معانی لطیف