نقش استرس شغلي و فرسودگي شغلي در پيش‌بيني رضايت زناشويي معلمين

قادر فکوریان کرمجوان¹ زهرا متقی²

1) دانشجوی کارشناسی ارشد مشاوره گرایش شغلی،دانشگاه محقق اردبیل،ایران
2) دانشجوی کارشناسی ارشد مشاوره گرایش شغلی،دانشگاه محقق اردبیل،ایران

محل انتشار : دومین همایش ملی روان درمانی ایران(incpuma2.ir)
چکیده :
رضایت زناشويي نقش مهمی در حفظ کیفیت زندگی و وضعیت عاطفی خانواده دارد و عامل موثری در مبارزه با استرس روانی و عملکرد خوب در زندگی است. بدون توجه به کیفیت روابط زناشویی و تلاش برای بهبود آن، دستیابی به یک زندگی رضایت بخش و موفق امکان پذیر نخواهد بود (Heidary, 2018). رابطه زناشویی به عنوان قوی ترین شکل رابطه انسانی، توانایی رهاسازی احساسات را دارد. ازدواج پیوند دو نفر است که با حفظ استقلال نسبی با یکدیگر برای رشد شخصیت طرفین زندگی می کنند (Zare and Jafarabad, 2015). هدف ازدواج هر چه که باشد، رضایت از زندگی زناشویی تأثیر انکارناپذیری بر کیفیت و بقای آن دارد ( Fathi and Azadeian, 2017). طبق تعریف فیشر و مک‌ناتی، رضایت زناشویی عبارت است از احساسات و عواطف همراه با شادی که این احساسات جنبه‌های کلی زندگی را در نظر می‌گیرند (Mirgain and Cordova, 2007). افراد متاهلی که در زندگی زناشویی خود باثبات و شاد هستند معمولا عمر طولانی تری دارند. آنها کمتر مستعد افسردگی و مشکلات روانی هستند و کمتر به الکل و مواد مخدر وابسته هستند. (Bradley and Hojjat, 2017). تحقیقاتی برای شناسایی عوامل مؤثر بر رضایت زناشویی انجام شده است، اما این عوامل در هر جامعه ای متفاوت هستند. سن ازدواج، مدت زمان ازدواج، حضور فرزندان، سطح تحصیلات، مشکلات مالی، مشکلات جنسی، بستگان و دوستان، اعتقادات مذهبی، ویژگی های شخصیتی، توانایی شناخت همسر، مهارت های ارتباطی، اوقات فراغت به عنوان عوامل موثر بر رضایت از ازدواج شناسایی شدند ( Salehi et al, 2017; Doulabi et al 2017). معلمی حرفه ای است که هر روز با مشکلات و موضوعات زیادی سر و کار دارد که می تواند استرس روانی قابل توجهی را در بین کارکنان این حرفه ایجاد کند. محیط مدارس، رفتار مدیران و کارکنان اداری مدارس، توقعات والدین، مشکلات انضباطی و رفتاری دانش آموزان، درآمد کم و ... همگی عواملی هستند که به استرس معلمان می افزایند و در نهایت منجر به فرسودگی شغلی می شوند (Ogba et al, 2020) محققان بر این باورند که خانواده و کار دو جنبه مهم زندگی هستند و تجربیات هر یک بر دیگری تأثیر می گذارد. در برخی از محیط‌های کاری، استرس و شرایط سخت تأثیر منفی جدی بر عملکرد جسمی و روانی فرد می‌گذارد و روابط خانوادگی و اجتماعی را مختل می‌کند. (Putri and Kinanthi, 2017). بنابراین یکی از متغیرهایی که می تواند بر رضایت زناشویی معلمان تأثیر بگذارد، استرس شغلی است. کار بخش مهمی از زندگی هر فرد است که از یک سو می تواند برخی از نیازهای اساسی انسان مانند تغذیه روح و جسم، ایجاد روابط اجتماعی، ایجاد احساس ارزشمندی، اعتماد به نفس و احساس شایستگی را برطرف کند. اما از سوی دیگر، می تواند منبع اصلی استرس باشد (Hassanvandi et al, 2022). استرس یکی بیماری رایج قرن بیست و یکم است که افراد را در موقعیت های مختلف تحت تاثیر قرار می دهد و مسئول 33 درصد بیماری ها است که سالانه 233 تا 333 میلیون دلار هزینه دربردارد و این رقم تنها جنبه مادی مشکل استرس است. اثرات جدی در ابعاد مختلف زندگی افراد دارد (Morteza et al, 2018). یکی از انواع استرس استرس ناشی از کار (استرس شغلی) است. به گفته مؤسسه ملی ایمنی و بهداشت شغلی، همه مشاغل دارای درجاتی از استرس هستند. این آژانس استرس یا استرس ناشی از کار را اینگونه تعریف می کند: استرس ناشی از کار یک واکنش استرس زا فیزیکی و عاطفی است که در اثر عدم تعادل بین خواسته های کار و توانایی های فرد ایجاد می شود. (Ghaedamini Harouni et al, 2021). فرسودگی شغلی متغیر دیگری است که در این پژوهش برای ارتباط آن با رضایت زناشویی معلمان مورد بررسی قرار گرفته است. یکی از مخاطرات شغلی که در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته فرسودگی شغلی است. و برای توصیف پاسخ انسان به فشار روانی تجربه شده استفاده می شود، مازلاک معتقد است فرسودگی شغلی در گروه ها می تواند کیفیت خدمات را کاهش دهد، عامل ترک خدمت، غیبت یا روحیه پایین باشد و با اختلالاتی مانند خستگی جسمانی، بی خوابی و مشکلات خانوادگی و زناشویی همراه شود (Pereira et al, 2022 ). سندرم فرسودگی شغلی یک اختلال روانی نیست، اما به تدریج در طول زمان گسترش می یابد و می تواند به یک ناتوانی روانی تبدیل شود. از آنجایی که اکثر کارکنان هر سازمانی یک سوم شبانه روز خود را در محیط کار می گذرانند، فشار کاری می تواند یکی از مهم ترین عوامل فرسودگی شغلی در این افراد باشد و فردی که مبتلا به فرسودگی شغلی است، مطمئناً در تصمیم گیری و برنامه ریزی، روابط با دیگران، شیوه اجرا، راندمان کاری و در نتیجه کارایی و بهره وری دچار مشکل خواهد شد و در نتیجه هزینه های استرس ناشی از کار بسیار بالا خواهد بود (Bakaç et al, 2022). با توجه به تأثیر غیرقابل انکار استرس شغلی و به تبع آن فرسودگی شغلی بر رضایت زناشویی (Agahheris et al, 2022). پژوهش دراین خصوص ضرورت می‌یابد. پیشینة پژوهش حاکی ازآن است که پژوهش‌های اندکی درزمینة رضایت زناشویی، استرس شغلی و فرسودگی شغلی در معلمین صورت گرفته است؛ لذا، پژوهش حاضر درصدد پیش‌بینی رضایت زناشویی براساس استرس شغلی و فرسودگی شغلی درمعلمین می‌باشد.
کلمات کلیدی : استرس شغلی-رضایت زناشویی-فرسودگی شغلی