تحلیل سلسله مراتب خانه های شهر ساری در دوره قاجار و پهلوی اول (نمونه موردی:خانه فاضلی شهر ساری)

حسین صفری¹ الهام فرهادی²

1) استاديار گروه معمارى، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ايران،
2) دانشجوی دکتری معماری، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت،

محل انتشار : سومین کنفرانس بین المللی معماری، عمران،شهرسازی،محیط زیست و افق های هنر اسلامی در بیانیه گام دوم انقلاب(3icacu.ir)
چکیده :
اصل سلسله مراتب یکی از اصلی ترین مفاهیم در معماری است. همچنین فضای سکونت از جمله عملکردهایی است که وجود اصل سلسله مراتب در آن بسیار ضروری است. با این حال در طول دوره های مختلف و با گذشت زمان، نمود این اصل در خانه های ساخته شده در سبک های گوناگون معماری ایرانی به صورت های متفاوتی بروز یافته است. ترتیب قرارگیری فضاها در کنار یکدیگر و اضافه شدن برخی فضاها به ساختار فضایی خانه و همچنین تحولات فضایی آنها در طول دوره های مختلف، به تبع نمایش این اصل در معماری چنین فضاهایی را دستخوش تغییرانی نموده است. این پژوهش که به دنبال یافتن سلسله مراتب شکلی فضایی و بررسی آن در زبان الگوی بناهای قاجار ساری می باشد، به بررسی شواهد و مدارک تاریخی و فرهنگی موجود می پردازد. نمونه ی مورد مطالعه در این تحقیق خانه سنتی مربوط به دوره قاجار در ساری به نام خانه فاضلی و نتیجه حاصل مقایسه و ارائه تجزیه و تحلیل نهایی بر اساس نمونه ی مورد مطالعه خواهد بود. هدف از این پژوهش تبیین مفهوم سلسله مراتب فضایی در الگوی سکونتگاهی قاجار می باشد. روش تحقیق در این پژوهش روش ترکیبی است و با مطالعات منابع موجود، فهرستی از خانه ها جمعآوری و از میان آنها خانه فاضلی بعنوان نمونه به روش غیرتصادفی جهت مطالعه انتخاب شده است در گام بعد از داده های حاصل از نمودارهای توجیهی و نرم افزار UCL Depthmap با روش چیدمان فضا به منظور استخراج یافته ها استفاده شده است. نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر این است که سه شاخص عمق، اتصال و همپیوندی در دوره قاجار به مرور زمان با کاهش درونگرایی، عمومیت و یکپارچگی همراه بوده اند.
کلمات کلیدی : : سلسله مراتب فضایی چیدمان فضایی ساری دوره قاجار.