واکاوی استعاره شطرنج در هنر و ادبیات

مریم امینی خرازی¹ جمال عرب زاده²

1) دانشجوی کارشناسی ارشد نقاشی، دانشکده هنر، موسسه آموزش عالی فردوس، مشهد، ایران،
2) استادیار گروه نقاشی، دانشکده هنرهای تجسمی، دانشگاه هنر، تهران، ایران،

محل انتشار : سومین کنفرانس بین المللی معماری، عمران،شهرسازی،محیط زیست و افق های هنر اسلامی در بیانیه گام دوم انقلاب(3icacu.ir)
چکیده :
استعاره به معنای فهم یا درک چیزی در غالب چیز دیگر است. استعاره از منظرهای مختلفی قابل بررسی و مطالعه است. یکی از این زمینه‌ها استعاره شطرنج است. شطرنج علاوه بر یک بازی پیچیده، ابعاد مختلفی به لحاظ هنری دارد که می‌توان آن را به عنوان یک استعاره در هنر دنبال کرد. بر این اساس، در این پژوهش، مسئله اصلی این است که شطرنج به مثابه یک استعاره، در هنر، ادبیات، سیاست و جنگ دنبال شود. پرسش اصلی این پژوهش این است که شطرنج به عنوان یک استعاره در هنر، ادبیات، سیاست و جنگ چگونه آمده است؟ این پژوهش کاربردی به شمار می‌رود و از نظر ماهیت، توصیفی – تحلیلی است. گردآوری اطلاعات با روش کتابخانه‌ای صورت گرفته است. تحلیل با روش کیفی است. این پژوهش نشان می‌دهد که بازی شطرنج دارای سطوح مختلفی از نمادپردازی می¬باشد که از طریق این نمادها با زندگی پیوند می¬خورد. شطرنج از بسیاری از جهات مستقیماً خودِ زندگی را منعکس می¬کند و همین ویژگی منحصر به فردِ شطرنج است که آن را به عنوان استعاره به کار می¬برند و به این ترتیب از استعاره¬های شطرنج به عنوان یک پل اصلی میان نمادهای شطرنج و دنیای واقعی استفاده می¬شود. از شطرنج به عنوان استعاره در سیاست، جنگ، ادبیات و از همه مهم¬تر در هنر استفادۀ شایانی می¬شود. اگر استعاره¬ها ریشه در مفاهیم دارند، بنابراین باید بتوانند در دیگر حوزه¬های تجربۀ انسان نیز تجلی پیدا کنند که در میان آن‌ها هنر جایگاه ویژه¬ای دارد. هنرمند ایده¬های خود را به وسیلۀ استعاره¬ها در قالب آثارهنری در معرض دید مخاطب قرار می‌دهد. مخاطب با نگاه به آثار هنری شروع به رمزگشایی می¬کند و دنبال معنا می¬گردد. طبیعتاً استعاره-های شطرنج به عنوان یک پل اصلی میان نمادهای آن و دنیای واقعی همیشه در دسترس هنرمندان قرار داشته و در شرایط مختلف به زیبایی آن‌ها را به کار می¬گیرند.
کلمات کلیدی : استعاره شطرنج هنر ادبیات سیاست جنگ