بازتاب ذهنی و تجلی کهن‏الگوی سواستیکا در انسان کامل به عنوان نماد عالم اکبر: مورد مطالعه کتیبه‏های مسجد جامع اصفهان

آپه‏ نا اسفندياري¹

1) استادیار پژوهشی و عضو هيات علمي پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، پژوهشکده هنرهای سنتی، تهران، ایران

محل انتشار : نهمین کنگره سالانه بین المللی عمران، معماری و توسعه شهری(9icsau.ir)
چکیده :
« سواستیکا» با چهار رأس بر پایه مربع، که قدمتی تاریخی و کهن در فرهنگ و هنر ایران‏زمین در کلیه هنرها از پیش از اسلام تا دوران پس از اسلام با کاربردها و کارکردهای مختلف داشته است، نماد و رمزی است که با لایه‏های فراوان، تداعی‏کنندۀ معانی عظیمی در فرهنگ و هنر اسلامی است. پیوند این نماد با عالم اکبر و انسان کامل و در عین حال، تعامل با عالم اصغر در انسان فانی در تحقیقات عرفان، دین و هنر اسلامی، کمتر مورد توجه بوده است بر همین اساس، پرسش مقاله بر این مبنا شکل گرفت که سواستیکا با قدمتی تاریخی و کهن در فرهنگ و هنر ایران‏زمین، چگونه تداعی‏کنندۀ انسان کامل در هنر اسلامی است؟ پژوهش حاضر با استفاده از روش پژوهش: توصیفی- تحلیلی و از نوع کیفی و ابزار گردآوری داده‏ها کتابخانه‏ای به بررسی این پرسش می‏پردازد. یافته‌ها نشان می‌دهد که هم‏خوانی و تطابق میان سواستیکا و انسان کامل در اسلام و نیز نحوه حضور این رمز در تزئینات معماری اسلامی وجود دارد. سواستیکا با قابلیت هرمنوتیکی فراوان به مثابه رمزی مقدس اجازه تأویل و تفسیر را به مخاطبان خویش داده است و به عنوان نماینده و رمز انسان کامل از نظر خصایل، دارای شباهت‏های فراوانی با او است.
کلمات کلیدی : سواستیکا عالم اصغر و اکبر انسان کامل