بازسازی، مرمت و توسعه آستان مقدس حسین بن ‌موسی‌الکاظم (ع) توسط آستان قدس رضوی و اثرات آن در بهبود ارائه خدمات به زائرین، مسافرین، مردم محلی و توسعه گردشگری شهرستان طبس

فرهود گل محمدي¹ مهدیه طباطبایی² سید مصطفی طباطبایی³

1) استاديار دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند - و عضو بسیج اساتید استان خراسان جنوبی
2) دانشجوي دکترای رشته ترویج و آموزش کشاورزی پایدار دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند
3) کارشناس ارشد عمران سازه و شهردار محمد آباد شهرستان هامون استان سیستان و بلوچستان

محل انتشار : هفتمین کنگره بین المللی توسعه کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست و گردشگری ایران(7icsda.ir)
چکیده :
معماری آرامگاهی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده و بخش قابل توجهی از معماری اسلامی را شامل می‌شود. این بناها از جنبه‌های مختلف معماری، تاریخی، هنری، مذهبی و اجتماهی مورد توجه هستند. در خصوص بنای امامزاده‌ها مدارک مختلف حاکی از این است که از همان سال‌های اولیه وفات امامزادگان بناهایی هر چند ساده بر مدفن آنها ساخته می‌شد و آستان مبارک حسین‌موسی‌الکاظم(ع) نیز از این امر مستثنی نبود. اما در زمین‌لرزه‌ای به شدت ۷.۸ ریشتر ۲۵ شهریور سال ۱۳۵۷ اتفاق افتاد به کلی ویران شد. زلزله طبس شدیدترین زمین‌لرزه معاصر ایران بود که با ویرانی این شهر و روستاهای تابعه آن همراه شد، به طبع آستان مقدس حسین‌موسی‌الکاظم(ع) نیز از گزند این حادثه طبیعی بی‌نصیب نماند. در این زمین‌لرزه تخریب کامل امامزاده به وقوع پیوست این آستان مقدس کاملا تخریب شده بود، ضریح و سنگ مطهر زیر خروارها خاک مدفون شده بودند. آستان قدس رضوی و خیران به کمک آمدند تا اولین جا امامزاده ساخته شود. بعد از انقلاب، مردم برای خانه‎سازی در طبس پول به حسابی واریز کرده بودند که پس از ساخت خانه‌ها، حدود 3 میلیون تومان در حساب مانده بود که برای مصرف آن، از امام(ره) کسب تکلیف شد و ایشان دستور دادند این پول در اختیار آیت‌الله واعظ طبسی قرار گیرد. چون آن پول‌ها به منظور ساخت خانه جمع شده بود را برای ساخت 8 خانه در اطراف امامزاده صرف شد. چون کارمندان مخابرات خانه نداشتند، آن خانه‌ها را به اداره مخابرات حدود 9 میلیون تومان فروختیم. مرحوم آیت‌الله واعظ طبسی آن 9 میلیون را به بازسازی آستان مقدس حسین‌موسی‌الکاظم(ع) اختصاص داد تا ساختمان امامزاده بنا گردد. طراحی گنبد و گلدسته، صحن و غرفات را من انجام دادم و طراحی شبستان امام خمینی(ره)، سقاخانه و... نیرانجام گرفت. سال ۱۳۷۳ طی حکمی تولیت این آستان مقدس توسط رهبر معظم انقلاب به مرحوم آیت‌الله واعظ طبسی واگذار شد. از جمله کارهایی که در این مدت انجام گرفت می‌توان به احداث ۶ دستگاه سردرب‌های ورودی به صحن آرامگاه و ۱۲ واحد سوئیت مجهز به امکانات رفاهی جهت اسکان زائران، نماسازی محیط آرامگاه با تزئینات کاشی هفت رنگ، احداث ۴ دستگاه برج ساعت در ۴ گوشه بقعه، احداث ۲ دستگاه سقاخانه با معماری کاملا اسلامی، مجموعه باغ رضوان در محیط خارجی آرامگاه با طراحی بسیار زیبا و امکانات رفاهی برای زائران و مجاوران، تعدادی واحد تجاری و پارکینگ عمومی اشاره کرد. ساختمان کتابخانه، سالن چند منظوره و سرویس بهداشتی خواهران و بردران نیز به طراحی و همت شرکت توسعه عمران جنوب یکی از شرکت‌های وابسته به آستان قدس رضوی در اواسط دهه ۸۰ تأسیس شد. آستان مقدس حسین‌موسی‌الکاظم(ع) نگینی در دل کویر بوده و روزانه پذیرای خیل عظیم زائران و دلدادگان با اهل بیت علیه السلام است. این امامزاده از معدود امامزادگان در سطح کشور است که درب‌های آن به صورت شبانه‌روزی در تمام فصول بر روی زائران باز است. اداره حرم مطهر حضرت حسین‌بن‌موسی‌الکاظم(ع) برادر گرامی امام رضا(ع) توسط قریب به هزار نفر پرسنل، خادم و راهنمای زائر برادر و خواهر انجام می‌شود. خدمات قابل توجه و ارزنده آستان قدس رضوی و همچنین موقعیت جغرافیایی طبس و قرار گرفتن در مسیر زائران حضرت علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع) از مناطق مرکزی ایران اسلامی، سبب شده شهرستان طبس میقات‌الرضا به عنوان اولین شهر زیارتی استان خراسان جنوبی سالیانه میزبان قریب به شش میلیون نفر زائر بوده که در طول سال به عنوان دومین شهر زیارتی بعد از استان خراسان رضوی شناخته شده است. تسهیلات اقامتی رفاهی در آستان حضرت حسین‌بن‌موسی‌الکاظم(ع) شامل فعالیت دفتر زائرسرا به طور شبانه‌روز، راه‌اندازی سامانه رزرو اینترنتی زائرسرای آستان حضرت حسین‌بن‌موسی‌الکاظم(ع)، 120 باب اتاق اقامتي مفروش با امکانات اولیه، 12 باب سوئيت و 5 باب مهمانسرا ویژه مجهز به اتاق‌هاي خواب، آشپزخانه و سرويس‌هاي بهداشتي، آشپزخانه با تجهيزات كامل آشپـزي و آب جوش رايگان، پارکینگ وسائل نقلیه سبک و سنگین، پارك بازي كودكان در زميني کف پوش شده به مساحت 1000 متر مربع، فروشگاه و نمايشگاه محصولات فرهنگي، مجموعه زیبای باغ رضوان با چشم‌اندازی قابل تحسین در نورپردازی، ایجاد فضای سبز، پارک بازی، سکوهای اقامتی و... می‌باشند. تربیت دینی نونهالان زیر چتر حضرت امام رضا (ع) فراهم کردن شرايط در عرصه فراگيري علم و دانش از سال 1380 در مسير شكوفايي و توسعه اين امر مهم در دستور کار این موسسه بوده بطوری که در سال تحصیلی 1399- 1388 در مقطع پيش‌دبستاني به تربيت ديني 5 هزار نونهال قرآن‌آموز زير چتر رحمت حضرت علي‌بن‌موسي‌الرضا(ع) پرداخته شده است. كيفيت محتواي آموزشي همراه با اعتماد متقابل والدين به اينگونه مراكز سبب شده تا در سال تحصيلي 92-91 مجوز تأسيس اولين مركز آموزشي غيردولتي شكوفه‌هاي رضوي وابسته به اين مؤسسه از اداره كل آموزش‌وپرورش استان دريافت شود و دانش‌آموزان تمامی مقاطع ابتدايي در اين مركز در سال تحصیلی 93-92 رسماً‌ مشغول به تحصيل شوند. هم اکنون نیز بسیاری از مراسم مذهبی و فرهنگی شهر و منطقه طبس، استان خراسان جنوبی و حتی مراسم کشوری همچون مسابقات ملی و بین المللی حفظ و قرائت و ترتیل قرآن مجید، مراسم استانی و کشوری اعتکاف و ... در این آستان مبارک صورت می پذیرد. در راستای موارد فوق الذکر و با توجه به بازدید های متعددی که نویسنده در بیش از دو دهه کار دانشگاهی در خراسان جنوبی از این آستان مبارک داشته است کاملا با سبک معماری، زیبایی و امکانات آن درارائه خدمات به زوار، مسافرین، مردم محلی و توسعه منطقه طبس آشنا می باشد. دراين مقاله از تجارب، مشاهدات و عکسهای میدانی نویسنده نیز استفاده شده است. روش تحقیق در این مقاله کیفی و میدانی می باشد که در انتهای مقاله نیز به نتيجه گيري از موارد فوق و ارائه پيشنهاداتي براي بهبود مديريت بازسازی و توسعه آستان مقدس حسین بن ‌موسی‌الکاظم (ع) درارائه بهینه خدمات به زوار، مسافرین، مردم محلی و توسعه منطقه طبس كه بايد به آنها توجه جدي شوند مي پردازد.
کلمات کلیدی : آستان مقدس حسین بن ‌موسی‌الکاظم (ع) آستان قدس رضوی بازسازی عوامل وضعیت ها خدمات زوار مسافرین توسعه گردشگری طبس خراسان جنوبی.