سامانه‌ی ایمنی و جوامع میکروبی پنهان گیاه

حامد نگهبان¹ رضا موستوفی‌زاده قلمفرسا²

1) دانشجوی کارشناسی ارشد بیماری‌شناسی گیاهی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران -
2) استاد بخش گیاه‌پزشکی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران -

محل انتشار : هفتمین کنگره بین المللی توسعه کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست و گردشگری ایران(7icsda.ir)
چکیده :
گیاهان از طریق گیرنده‌های‌شان مولکول‌های غیرخودی میکروارگانیسم‌ها یا مولکول‌های تغیریافته‌ی خود را تشخیص می‌دهند. این مولکول‌ها نشان دهنده‌ی حضور مهاجمان بالقوه در گیاه هستند. گیاهان در شرایط طبیعی در قسمت‌های هوایی و زمینیِ خود محل استقرار انواع مختلفی از جوامع میکروبی هستند. چگونگی ایجاد تمایز بین میکروارگانیسم‌های بیمارگر و هم‌پرور توسط سامانه‌ی ایمنی گیاه در این جامعه‌ی پیچیده‌ی میکروبی یکی از سؤال‌های اساسی در پژوهش‌های مرتبط با جامعه‌ی میکروبی گیاه بوده است. تنش‌های غیرزیستی ممکن است با ایجاد فشار بر گیاه شرایط ایجاد بیماری را توسط پوده‌رُست‌هایی فراهم کنند که توان بیمارگری دارند؛ در حالی که این میکروارگانیسم‌ها در شرایط عادی قادر به بیمارکردن گیاه نیستند. در صورتی که این جوامع میکروبی برای میزبان خود قدرت حفاظت‌کنندگی در برابر بیمارگر را دارا باشند، با تغییر این جوامع، آسیب‌پذیری گیاه نسبت به بیمارگرها افزایش می‌یابد. به نظر می‌رسد گیاهان با استفاده از واکنش‌های دفاعی، جوامع میکروبی خود را مهار می‌کنند. فرار یا سرکوب واکنش‌های ایمنی میزبان، ویژگی بارز یک بیمارگر موفق است. تحقیقات اخیر نشان‌ داده‌اند که میکروارگانیسم‌های هم‌پرور گیاه نیز به منظور استقرار در گیاه میزبان نیازمند راه‌بردهایی برای مبارزه یا ایجاد اختلال در سامانه‌ی ایمنی گیاه هستند. از این راه‌بردها می‌توان به دگرگونی مَمپ‌ها (الگوهای مولکولی همراه با میکروارگانیسم)، تخریب مَمپ‌ها و به‌سازی مَمپ‌ها اشاره نمود. نقش جوامع میکروبی بر بیمارگرهای گیاهی از طریق دو سازوکار کلیِ برهمکنش مستقیم میکروب-میکروب و تحریک سامانه‌ی ایمنی گیاه امکان‌پذیر است. تغییرات جوامع میکروبی در شرایط محیطی مختلف، تا حدی تحت تأثیر نوسانات سامانه‌ی دفاعی گیاه است و این تغییرات می‌تواند در عملکرد گیاه نقش مثبت یا منفی ایفا کند. هدف این نوشتار بررسی برهمکنش سامانه‌ی ایمنی گیاه و جوامع میکروبی همراه با آن است و همچنین اثر شرایط محیطی را روی این برهمکنش بحث می‌کند.
کلمات کلیدی : بیمارگرهای گیاهی تغییرات شرایط محیطی جامعه‌ی میکروبی گیاه سامانه‌ی ایمنی گیاه میکروارگانیسم‌های هم‌پرور گیاه