مروری بر کاربرد زنونوکلئوتید اسیدها به عنوان یک ترکیب آنالوگ آپتامر در طراحی و ساخت آپتاحسگرهای زیستی

عطیه مهرزاد¹ اسماء وردیان²

1) دانشجوی دکترای علوم و صنایع غذایی، گروه بیوتکنولوژی مواد غذایی، موسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی، مشهد، ایران
2) استادیار، گروه ایمنی و کنترل کیفیت مواد غذایی، موسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی، مشهد، ایران

محل انتشار : همایش ملی امنیت غذایی، ایمنی غذایی و سلامت (fssh.ir)
چکیده :
آپتامرها به عنوان یکی از جدیدترین عناصر زیستی تشخیصی، الیگونوکلئوتیدهای (DNA/RNA) تک‎رشته‌ای سنتز شده در شرایط آزمایشگاهی هستند که از طریق فرایند تکامل سیستماتیک لیگاندها با غنی‌سازی نمایی به دست می‌آیند. این اولیگونوکلئوتیدهای مصنوعی به دلیل ساختار سه بعدی خاص خود می‎توانند به طیف وسیعی از مولکول‎های هدف با ویژگی گزینش‎پذیری بالا متصل شوند؛ مطالعات نشان داده است که آپتامرها در برخی محیط‎های بیولوژیکی و ترکیبات غذایی با شرایط خاص ناپایدار بوده به طوری‎که کاربرد آن‎ها‎ را در شناسایی برخی آنالیت‎ها به ویژه آلرژن‎‎های غذایی محدود ساخته است. به منظور غلبه بر این محدودیت، امروزه روش‎هایی ابداع شده‎اند که با استفاده از ایجاد تغییرات شیمیایی در بین پیوندهای فسفودی استر و یا تغییر در ساختار ترکیبات قندی آپتامرها مثل بتا‎دئوکسی‎ریبوز، شرایط پایدارسازی آن‎ها فراهم شده است. دو استراتژی اصلی در این زمینه استفاده از رویکرد Post-SELEX (اصلاح شیمیایی آپتامر DNA/RNA تکامل یافته با توالی نوکلئوتیدهای XNA در طی سنتز) و رویکرد به کارگیری واکنش‎های آنزیماتیک طی فرآیندSELEX معمولی برای قراردادن توالی XNA-5′-triphosphates در ساختار آپتامر می‎باشند. این فرآیند با ایجاد آنالوگ‎هایی پایدارتر از آپتامر با ایجاد ساختاری به نام زنونوکلئوتید اسید آپتامر (XNAs) کاربرد و عملکرد این گیرنده اختصاصی را در طراحی آپتاحسگرهای مختلف به طور گسترده‎تری بهبود خواهد داد.
کلمات کلیدی : زنونوکلئوتیداسید (XNAs) آپتامر زیست حسگر