بررسی اثربخشی مداخلات مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر پرخاشگری کودک و نوجوان

علی‌رضا عیوض‌نژاد¹ صنم بهمن‌یار²

1) دانشجوی کارشناسی ارشد روان‌شناسی عمومی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران -
2) دانشجوی کارشناسی ارشد روان‌شناسی عمومی دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران -

محل انتشار : سومین همایش ملی روان‌شناسی بالینی کودک و نوجوان(cpcauma3.ir)
چکیده :
پرخاشگری یکی از مولفه‌های مهم در فرآیند رشد کودک و نوجوان است که خواه ناخواه حین روبرو شدن کودک با جهان واقعی ایجاد می‌شود. کودک در سال‌های پیش‌دبستانی، متوجه می‌شود دیگر به راحتی نمی‌تواند هر چیزی را که می‌خواهد به دست بیاورد، پس به موانع در مسیر اهدافش پرخاشگری نشان می‌دهد. پرخاشگری پاسخی طبیعی به برخی رویدادها است و همه آن را تجربه می‌کنند، لیک باید مدیریت شود تا باعث آسیب به خود و دیگری نشود. این مولفه در کودک و نوجوان، یکی از نشانه‌های رایج فراتشخیصی در برخی اختلالات روانی نظیر اختلال نافرمانی مقابله‌ای و اختلال کمبود توجه-بیش فعالی است. در صورت توجه نکردن والدین به رفتارهای پرخاشگرانه کودک و عدم جست‌وجوی مداخله مناسب، ممکن است رگه‌هایی از اختلال سلوک و شخصیت ضداجتماعی در فرد شکل بگیرند. مداخلات و درمان‌های متعددی از جمله شناختی و رفتاری برای کاهش این متغیر مهم وجود دارند، اما از سال 2015 مشاهده می‌شود که پژوهشگران حوزه کودک و نوجوان به درمان‌های موج سوم رفتاری، به خصوص مداخلات مبتنی بر ذهن‌آگاهی علاقه‌مند شده‌اند. در این مطالعه، مروری بر مقالات چاپی تمام متن فارسی و انگلیسی مداخلات مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر روی پرخاشگری کودک و نوجوان از سال 2015 تا 2023 و در پایگاه‌های Noormags، Ensani، SID، Magiran، PubMed، Science Direct و Google Scholar انجام شد. نتایج این مرور حاکی از اثربخشی معنادار 6 مداخله مختلف مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر روی این مولفه بوده است. آموزش ذهن‌آگاهی، تمرینات ذهن‌آگاهی و ذهن‌آگاهی کودک‌محور و نوجوان‌محور دارای بیشترین پیشینه پژوهشی بودند و یافته متناقضی یافت نشد.
کلمات کلیدی : ذهن‌آگاهی پرخاشگری پرخاشگری کودک پرخاشگری نوجوان