نقش آتش در شکل گیری کالبد معماری ابنیه مذهبی دین زرتشت

لیلا فرجی¹ محمد هاشمی شهرکی²

1) دانشجوی دکتری معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد، شهرکرد، ایران.
2) گروه معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد، شهرکرد، ایران.

محل انتشار : ششمین کنفرانس بین المللی و هفتمین کنفرانس ملی عمران، معماری، هنر و طراحی شهری(7iccacs.ir)
چکیده :
در طول تاریخ، بشر همواره به دنبال خلق فضایی بوده که در آن به عالم ماورایی متصل شود و این مقوله در ادیان مختلف در بناهای متفاوت جلوه پیدا کرد، در اسلام نمود آن در مساجد بود، در مسیحیت کلیساها برپاشدند، بودایی ها استوپاها را بنا نهاندند، محل عبادت یهودیان کنیسه ها شد و در دین زرتشت آتشکده ها شکل گرفتند. آتش به عنوان یکی از چهار عنصرسازنده ی بنیاد هستی در کنار خاک، آب و باد از جایگاه ویژه ای در بین اقوام مختلف برخوردار می باشد. ابن سینا در کتاب قانون می گوید اعضای بدن انسان از دو عنصر خاک و آب به وجود آمده اند و دو عنصر آتش و هوا سازنده ی روح انسان می باشند. در دین زرتشت آتش به عنوان جلوه ای از خورشید است که بازتاب مفهوم غلبه ی سفیدی بر سیاهی، خیر بر شر، روشنایی بر تاریکی می باشد. آتش تنها عنصری است که آلودگی را به خود نمی گیرد و در طول حیات بشر در اساطیر اقوام مختلف تقدس خاصی داشته است. آتش بن مایه ی فرهنگ ایرانیان باستان در زندگی دنیا و آخرت بوده است از جمله در افسانه های کهن ایران آتش به عنوان سمبل راستی و پاکی و ابزار سنجش حق از باطل بوده است. در این پژوهش سعی بر آن است تا با رویکردی کیفی و با مطالعات کتابخانه ای و روش توصیفی_تحلیلی به بررسی چگونگی نقش آتش وجایگاه آن درشکل گیری کالبد معماری بنای آتشکده پرداخت. برآیند پژوهش حاضر نشان داد که دیدگاه اساطیری نسبت به آتش به عنوان میانجی انسان زمینی و ایزد آسمانی، سبب قرار گرفتن آن در مجمری در نقطه مرکزی آتشکده و در زیر بلندترین قسمت سقف شد به گونه ای که سایر عناصر فضایی چهارطاقی به صورت متقارن برای تاکید بر نقش محوری آتش و یکپارچگی در شکل گیری فضا، حول آن شکل گرفتند.
کلمات کلیدی : آتش آتشکده معماری دین زرتشت