تحلیل نظام هندسی پنهان درکاشی‌های زرین‌فام دوره میانی (با تکیه بر آراء ابوالوفا بوزجانی)

رعنا کوره پزحسنعلی زاد¹

1) مدرس معماری و دانش پژوه دکتری معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

محل انتشار : ششمین کنفرانس بین المللی و هفتمین کنفرانس ملی عمران، معماری، هنر و طراحی شهری(7iccacs.ir)
چکیده :
کاشي‌کاري ازجملة تزيينات قدیمی وابسته به معماري در ايران زمين محسوب می‌گردد. در میان انواع کاشی‌کاری، شیوه زرین‌فام، ازجمله روش‌های منحصر به فردی است که در دورة میانی اسلام، به لحاظ فني و تزييني و به تاثر از علوم و فنون زمان خویش، به ویژه هندسه و ریاضیات؛ به عنوان علومی کاربردی و رایج در صناعات و معماری شکوفا گردیده است. از جمله ریاضیدانان مطرح در این دوره ابوالوفا بوزجانی می‌باشد، که با نشر آثاری مکتوب برای اولین بار، علم هندسه را به صورت کاربردی وارد عرصه معماری نموده است. در این راستا پژوهش فوق به شیوه تحلیلی – توصیفی و با تمرکز بر کاشی‌های زرین‌فام سده میانی؛ که نمود شکوه سفال زرین‌فام در ایران به شمار می‌آید، به دنبال نظام هندسی پنهان در تصاویر و نقوش به کار رفته در کاشی کاری های باقی مانده از این دوره و نحوه کاربرد علوم هندسی در ترسیم و شکل‌گیری نقوش به کار رفته در آن بوده است. طبق نتایج به دست آمده، کاربست قواعد هندسی در ترسیمات این کاشی‌ها مشهود بوده که با توجه به زمان بروز آن و اولویت کتابت آثار ابوالوفا بوزجانی در هندسه عملی در این سده، کاربرد این آراء در صناعات مرتبط با معماری من جمله کاشی‌های زرین‌فام، بدیهی و مرجعی برای سایر آثار در این دوره به شمار می‌آید.
کلمات کلیدی : هندسه پنهان کاشی زرین‌فام سده میانی ابوالوفا بوزجانی هندسه کاربردی