پژوهشی در فلسفه ی محراب و نقاط اشتراک آرایه های گچبری محراب مساجد عصر سلاجقه(مطالعه ی مساجدجامع نائین،اردستان و نی ریز )

الهام دیبا مقدم¹

1) گروه هنر دانشگاه فنی و حرفه ای، تهران، ایران

محل انتشار : ششمین کنفرانس بین المللی و هفتمین کنفرانس ملی عمران، معماری، هنر و طراحی شهری(7iccacs.ir)
چکیده :
فرم جدید معماری و شیوه های تزئینی نو، معماری سلجوقیان را به نقطه عطفی در تاریخ معماری ایران تبدیل نموده است. از جمله عناصر تشکیل دهنده ی ساختمان مساجد، محراب است؛ هرچند که در منابع اسلامی سفارشی بر ساخت آن نیست. ماده ی بکار رفته در تزئین محراب های عهد سلجوقی، گچ بوده که به سادگی آسیب پذیر است؛ اما همچنان گچبری هایی که با اشکال طبیعی، تجریدی، انتزاعی و سمبلیک زینت بخش محرابها، ستونها و دیوارهای مساجد هستند، زیبا و چشم نوازند. این پژوهش با این سوال آغاز شد که فلسفه ی ساخت محراب چیست و چه مشابهت هایی در عناصر تزئینی محراب مساجد عصر سلجوقی( جامع نائین، اردستان و نی ریز) می توان یافت؟ این تحقیق با شیوه ی توصیفی- تحلیلی انجام پذیرفته و در نهایت این نتیجه حاصل شد: محراب هم به لحاظ عرفانی و هم دینی مکانی مقدس و بخشی مهم در مساجد می باشد؛ لذا هنرمندان و صنعتگران برای جلوه ی بیشتر این مکان خاص، اوج هنر و توان خود را بکار بستند. عناصر طبیعی نیز در تزئینات گچبری برخی مساجد مانند جامع نائین هنوز پابرجاست؛ در حالیکه در دو مسجد نی ریز و اردستان تزئینات تجریدی و انتزاعی شکل گرفته و کامل شدند.
کلمات کلیدی : محراب مسجد جامع نائین مسجد جامع اردستان مسجد جامع نی ریز تزئینات محراب