«بازخوانی مفهوم حاکمیت قانون در پرتو اخلاق دینی»

دکتر سیده فاطمه فقیهی¹

1) دکترای حقوق دانشگاه تهران و عضو هیات علمی دانشگاه حضرت معصومه

محل انتشار : سومین کنفرانس بین المللی علوم و مهندسی(3icesconf.com)
چکیده :
حاکمیت قانون از اصول مهم و بنیادین حقوق عمومی است که دو برداشت ماهوی و شکلی از آن ارائه شده است. طرفداران برداشت ماهوی حاکمیت قانون در صدد تعمیق بیشتر این اصل برآمده اند و آن را در طول ارزشهای اخلاقی و در خدمت اصول بنیادین میدانند. در مقابل برداشت شکلی، حاکمیت قانون را ارزشی مستقل و در عرض سایر ارزشهای اخلاقی در نظر میگیرد. از جمله سوالات مهمی که در خصوص مفهوم حاکمیت قانون و ابعاد آن مطرح است ارتباط حاکمیت قانون با ارزشهای اخلاقی و دینی است که مرزبندی این دو از یکدیگر و نگاه غیرارزشی به قانون در حقوق عمومی مدرن مورد توجه قرار گرفته است. در این نوشتار با هدف دفاع از رویکرد اخلاقی به حاکمیت قانون تلاش شده تا با روشی تحلیلی و توصیفی به بررسی مفهوم حاکمیت قانون و اصول فراقانونی حاکم بر آن پرداخته شود و نظریات در خصوص تعارض قواعد اخلاقی و حقوقی مورد بررسی قرار گیرد. نگارنده بر این باور است که حاکمیت قانون در هر دو برداشت ماهوی و شکلی تلازمی با اصول و مبانی لیبرالی و سکولار و بی طرفی اخلاقی ندارد، بلکه متناسب با فرهنگ سیاسی و مبانی معرفتی هر جامعه رنگ ویژه ای به خود می گیرد. در نظام سیاسی اسلامی نیز، حاکمیت قانون در راستای تحقق اهداف و آرمانهای بنیادین اسلامی و اخلاقی قرار گرفته است. بدین معنا که قانون وسیله ای است برای دستیابی به اهداف و آرمانهای والاتری است که بر محور اخلاق و توحید شکل گرفته است.
کلمات کلیدی : قاعده حقوقی قاعده اخلاقی حاکمیت قانون برداشت شکلی برداشت ماهوی.