بررسی نقش عملکردی شهرهای کوچک در توسعه و تعادل مناطق شهری (نمونه موردی: صباشهر)

حمید زارعی¹ مریم امیدی آوج²

1) دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری دانشگاه آزاد اسلامی قزوین
2) دکتری و مدرس دانشگاه آزاد اسلامی قزوین

محل انتشار : سومین کنگره بین المللی عمران، معماری و توسعه شهری(3icsau.ir)
چکیده :
چکیده یکی از وجوه مشخص سیاست¬های برنامه¬ریزی در کشورهای جهان، گرایش هدفمند و سیاست¬گذاری به نفع شهرهای کوچک و متوسط است. شهرهای کوچک، پل ارتباطی بین شهرهای بزرگ و روستاهای پیرامونی خود هستند، به طوری که با وجود این مکان-های جغرافیایی ویژه، سرویس¬دهی از مراکز به پیرامون تسهیل می¬گردد. توجه به نقش و جایگاه این شهرها نیازمند اعمال تصمیم¬گیری و برنامه¬ریزی محلی از پایین به بالاست که می¬تواند در توسعه و تعادل منطقه¬ای نقش به¬سزایی داشته باشد. به دلیل موقعیت قرارگیری شهرهای کوچک در سلسله¬مراتب شهری به عنوان حلقه¬های ارتباطی بین حوزه¬های روستایی و شهرهای بزرگ و متوسط، توازن و تعادل اقتصادی - اجتماعی را در مقیاس منطقه¬ای و ملی تقویت می¬کند، چرا که با تقویت شهرهای کوچک، دسترسی به امکانات شغلی، آموزشی و خدمات گوناگون در حوزه نفوذ موجب تحرک و توسعه اقتصادی - اجتماعی در منطقه شهری می¬شود. در ایران، شبکه شهری، عملکرد سلسله¬مراتبی نداشته و تعداد کانون¬های زیستی، توزیع فضایی و میزان جمعیتی آن¬ها از یک نظام کارکردی سلسله¬مراتبی تبعیت نمی¬کند و شبکه شهری همچنان در جهت تمرکززدایی در حال تحول است. از سویی دیگر اگر هدف از توسعه کشور، توسعه همه مناطق خارج از شهرهای بزرگ باشد، به طوری که علاوه بر شهرها، تمامی نواحی روستایی را در بر گیرد، یکی از مهم¬ترین تلاش¬ها عطف توجهات به شهرهای کوچک و به نوعی تعیین و ارزیابی آن¬ها در توسعه منطقه شهری است. این پژوهش، ضمن نگاهی به نقش و عملکرد شهر صباشهر در نظام فضایی منطقه و استان، و از طریق مدل SWOT تجزیه و تحلیلِ می¬کند تا به تقویت جاذبه¬های بالقوه این شهر در نگهداشت جمعیت و ارایه خدمات بهتر به شهروندان و بدین ترتیب، ارتقای نقش عملکردی بالقوه این شهر در توسعه و تعادل منطقه شهری فرادست خود و حتی استان، بپردازد. با توجه به موقعیت استقرار صباشهر در استان تهران و قابلیت¬های فراوانی که این استان در جذب جمعیت دارد، در صورت تقویت نقش¬های ساختاری و عملکردهای بالقوه این شهر و هدایت آن در مجموعه شبکه شهری فرادست خود، امکان جذب جمعیت هدفمند، بهینه و رشد و توسعه متناسب آن وجود خواهد داشت و در نهایت، سازمان فضایی منطقه شهری که صباشهر در آن قرار دارد، از نظم، تعادل و موازنه بهتری برخوردار خواهد شد. این امکان، از طریق توجه به ظرفیت¬های اقتصادی، سازمان فضایی، تقویت کانون¬های فعالیتی، ارایه بهتر خدمات شهری و ... میسر می¬شود.
کلمات کلیدی : شهر کوچک تعادل منطقه‌ای نقش عملکردی صباشهر مدل SWOT