تبیین مفهوم سرمایه اجتماعی و ارتباط آن با پایداری اجتماعی محلات شهری (نمونه موردی: محله عودلاجان تهران)

سعیده علیکایی¹ صبا زمانی²

1) دانشجوی دکتری شهرسازی، دانشگاه تهران، ایران
2) دانشجوی کارشناسی ارشد طراحی شهری، دانشگاه هنر تهران، ایران

محل انتشار : سومین کنگره بین المللی عمران، معماری و توسعه شهری(3icsau.ir)
چکیده :
پایداری شهری در گرو تأمین رفاه نسبی، مشارکت شهروندان و افزایش آگاهی اجتماعی برای همه اعضای جامعه است. پایداری شهری همچنین مستلزم رعایت عدالت اجتماعی و توجه متوازن به وجوه فرهنگی، سیاسی و اقتصادی حیات جامعه است؛ به گونه¬ای که نیروی انسانی را به توسعه، خوشبین و امیدوار سازد. اما گستردگي ابعاد شهرنشيني در طي دهه¬هاي اخير موجب بروز چالش¬هاي نويني از جمله كاهش حس¬هويت و تعلق¬اجتماعي، افزايش نابهنجاري¬هاي محيطي، عدم تعادل اكولوژيك و در مجموع كاهش كيفيت زندگي در شهرها شده¬است. رويكردها و نظريه¬هاي نوين برنامه¬ريزي و مديريت شهري براي چاره¬جويي اين تنگناها، توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی را مورد تاکید قرار داده و آنرا به عنوان يكي از عوامل محوري اثرگذار بر پایداری اجتماعی معرفی می¬نماید. مقاله حاضر با هدف معطوف کردن نگاه برنامه¬ریزان به جنبه های اجتماعی توسعه و بررسی نظری و عملی ارتباط مفهوم سرمایه اجتماعی و پایداری اجتماعی در محلات انجام گرفته¬است. بدین منظور، با استفاده از روش تحقیق توصیفی- پیمایشی، مفهوم توسعه پايداراجتماعی و نظريه سرمايه اجتماعي جهت دستيابي به چارچوبي براي ساختار محله پايدار در بعد اجتماعي، تبیین و ملاك عمل قرار گرفت. برای جمع آوری داده¬ها از ابزار پرسشنامه (شامل 150 نفر از سا کنان محله عودلاجان تهران) و برای تحلیل داده های پژوهش از نرم افزار آماری Spssنسخه 16 استفاده گردید. تحلیل داده¬ها و آزمونهای آماری، نشان می¬دهد بین سرمایه اجتماعی و پایداری در محله عودلاجان رابطه مستقیم و معناداری برقرار است. بنابراین سرمایه اجتماعی بالا وسیله¬ای برای افزایش پایداری محلات شهری بوده و برعکس سرمایه اجتماعی پایین میتواند موجبات ناپایداری را برای ابعاد ساختاری شهر اعم از اقتصاد، اجتماع، نهادها، فضا و محیط زیست فراهم آورد. نتایج این پژوهش، لزوم توجه به شاخص های سرمایه اجتماعی و اتخاذ سیاست¬هایی برای حفظ، تقویت و ارتقای سرمایه اجتماعی در راستای تضمین پایداری اجتماعی محلات شهر را دو چندان مینماید.
کلمات کلیدی : توسعه پایدار اجتماعی سرمایه اجتماعی محله پایدار محله عودلاجان تهران