جلوه هایی از زیبایی شناسی آب در معماری ایرانی

مسعود وحدت طلب¹ اشکان ابراهیمیان²

1) استادیار دانشکده معماری دانشگاه هنر اسلامی تبریز، آدرس پست الکترونيکي:
2) دانشجوی کارشناسی ارشد معماری دانشگاه هنر اسلامی تبریز، آدرس پست الکترونيکي:

محل انتشار : سومین کنگره بین المللی عمران، معماری و توسعه شهری(3icsau.ir)
چکیده :
آب به عنوان یکی از عناصر چهارگانه و حیاتی که انسان از دیرباز تا کنون با آن رابطه تنگاتنگ و جدا ناشدنی داشته است، همواره اهمیت والایی در فرهنگ ایرانی داشته و از دوران باستان تا کنون، منشاء نمادها، اسطوره‌ها و آیین‌های بسیاری بوده است. در شهرهای تاریخی ایران، حضور آب در زندگی انسان در سلسله مراتبی استوار از خانه تا کل شهر برقرار بود لیکن با ورود الگوها و ایده‌های غربی در معماری و شهرسازی و تکرار و تقلید کورکورانه به بهانه پیشرفت و توسعه، نحوه ارتباط انسان با این عنصر حیات‌بخش دگرگون گردیده است. برای ارتباط مجدد و احیای فرهنگ استفاده از آب نیاز به بازنگری در روش‌های طراحی داریم. بدین منظور اولین گام شناخت دقیق جایگاه آب در تاریخ و فرهنگ کشورمان و نحوه استفاده از آن در معماری ایرانی-اسلامی می‌باشد. در این مقاله، با رویکرد کیفی و روش کتابخانه‌ای به بررسی مشخصه‌های آب در فرهنگ ایرانی-اسلامی پرداخته شده است و ضمن شناخت بناها و کاربری‌های شاخص در رابطه با این عنصر، زیبایی‌شناسی آب در معماری ایرانی مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. طبق یافته‌های این مقاله معماران ایرانی در استفاده از آب، ارزش‌های حسی این عنصر مانند تغییر ریتم، تقویت تناسبات، انعکاس و رطوبت و رایحه حاصل از آن، ارزش‌های فرمی مانند ایجاد ثبات و سکون و یا انرژی و حرکت و ارزش‌های نمادین مانند آفرینش، زایایی و گذار را مورد توجه قرار می‌دادند تا در کنار وجه عملکردی، از وجوه نمادین و زیبایی‌شناسانه آب کمال بهره را حاصل کنند.
کلمات کلیدی : آب زیبایی شناسی نماد فرهنگ معماری